Het opheffen van de bachelor literatuur & samenleving: Nederlands strookt niet met het oorspronkelijke bildungsideaal van de oprichters van de VU, vindt universiteitshistoricus Ab Flipse.
Draait VU-oprichter Abraham Kuyper zich nu om in zijn graf?
“Dat kun je je bij alles wat op de universiteit gebeurt wel afvragen. Maar in dit geval denk ik dat het inderdaad zo zou zijn. Kuyper was een groot literator en taalkunstenaar. Hij schreef boekenkasten vol boeken én elke week een krant vol.”
De bachelor literatuur & samenleving: Nederlands stopt omdat er weinig aanmeldingen zijn, maar Nederlands was toch nooit een grote studie?
“Toen de VU in 1880 opgericht werd, was de faculteit Letteren vooral dienstbaar aan de faculteiten Rechten en Godgeleerdheid. Hoogleraren van die faculteiten hadden vaak een dubbele aanstelling bij Letteren en Kuyper gaf zelf Nederlandse taal- en letterkunde. Tot 1918 was er ook geen echte studie Neerlandistiek. De letterenvakken waren verplichte vakken in de propedeuse. Kuyper zei zelf al: Sommigen zijn passanten in de letteren, anderen zijn blijvers.”
Waarom moesten al die studenten deze vakken volgen?
“Dat hoorde bij de visie die de oprichters van de VU hadden op de universiteit. De universiteit is een bouwwerk waar elk steentje aan bijdraagt. Voor Kuyper was de wetenschap een organisme waar alle wetenschapsgebieden elkaar raken. Dit in tegenstelling tot de moderne universiteit: een bijeengeharkt zooitje opleidingen die elk hun broek moeten ophouden.”
Wanneer veranderde dat?
“Hoewel Kuyper dit brede ideaal nastreefde, stond hij er ook dubbel in. Ironisch genoeg was het de Hoger Onderwijswet die hij in 1905 als minister zelf schreef, waarin de Technische School in Delft promotierecht kreeg, die hierin een eerste stap vormde. Kuyper zag dat de universiteit in de twintigste eeuw een andere functie zou hebben. En er behoefte aan gespecialiseerde opgeleide mensen zou komen.”
Is het idee van een brede vormende propedeuse helemaal verdwenen?
“Van alle universiteiten lijkt de VU de brede vorming het meest na te streven. De academische vorming in de bachelor komt voort uit dat traditionele bildungsideaal. Als je kijkt naar het beleid, lijkt de universiteit het met programma’s als A Broader Mind en de academische kern wel te proberen. Maar de praktijk is weerbarstig. En opleidingen proberen de tijd toch zoveel mogelijk vol te stoppen met specialistischere vakken.”