Wie zijn de demonstranten?
Het begon maandag met studenten en medewerkers die tenten neerzetten op een terrein van de Universiteit van Amsterdam. Sympathisanten en andere organisaties sloten zich aan. Er waren ook alumni bij, die eerder meededen aan de Maagdenhuisbezetting in 2015. Verder deden er volgens critici, zoals onderwijsminister Robbert Dijkgraaf, “professionele relschoppers” aan het protest mee.
Wat willen ze?
De demonstranten willen weten welke banden hun universiteit met Israëlische instellingen en bedrijven heeft. De UvA zou de samenwerking moeten stopzetten met onderwijsinstellingen die “genocide, apartheid en koloniaal geweld” steunen en bovendien de contracten opzeggen met bedrijven die ervan profiteren. In Utrecht zijn vergelijkbare eisen gesteld, al twee maanden geleden.
Gaan de universiteiten deze eisen inwilligen?
De eisen zijn “eigenlijk bijna niet bespreekbaar”, zegt rector magnificus Peter-Paul Verbeek tegen de NOS. Openheid over samenwerkingsverbanden vindt hij prima, “maar het doorsnijden van banden willen we niet.” Ook de Universiteit Utrecht wil niet op de eisen ingaan, ook niet na de bezetting van afgelopen week.
Wel gaat de Universiteit van Amsterdam gesprekken organiseren over de samenwerking met bedrijven en instellingen in het licht van de oorlog in Gaza, zoals eerder gebeurde rond de fossiele industrie.
Wat voor geweld gebruikte de ME?
Die sloeg met wapenstokken, verwijderde barricades met een shovel en zette naar verluidt ook politiehonden in. Het kwam bij sommigen hard aan. De demonstranten spreken van bruut geweld.
Wat voor geweld gebruikten de demonstranten (en tegendemonstranten)?
Er is onder meer met vuurwerk en stenen naar de politie gegooid. Eén agent zou ammoniak in zijn ogen hebben gekregen. Maandag zochten enkele mannen ruzie met de demonstranten door fakkels en vuurwerk naar hen te gooien. Ze werden met stokslagen verjaagd.
Wie bepaalt eigenlijk dat de ME ingrijpt?
Als het protest op de campus is, moet de onderwijsinstelling aangifte doen. Daarna kunnen de burgemeester, de politie en het Openbaar Ministerie (de ‘driehoek’) beslissen om tot ontruiming over te gaan.
Hoe gingen de demonstraties dinsdag verder?
In Amsterdam werd dinsdag opnieuw een gebouw bezet, maar de universiteit deed deze keer geen aangifte en de politie greep dus niet in. Ook aan de Universiteit Utrecht begon toen een Pro-Palestijns protest. Daar heeft de mobiele eenheid die avond wél ontruimd.
Is praten de oplossing?
Gesprekken tussen bestuurders en demonstranten lopen vooralsnog nergens op uit. Woensdagochtend werden aan de UvA nieuwe barricades opgeworpen en daarvoor zouden zelfs kunstwerken zijn gebruikt. De universiteit liet de boel ontruimen. Het bleef nog lang onrustig in de stad.
Gaan de protesten door?
Maandag (vandaag) willen studenten en medewerkers van allerlei universiteiten en hogescholen protesteren met een ‘walk-out’: om 11 uur staken ze hun werkzaamheden en lopen ze naar buiten.
Wat is de schade van de bezettingen en protesten?
Er is voor anderhalf miljoen euro schade aangericht, schat de Universiteit van Amsterdam. Daarbij is de schade aan eigendommen van de gemeente, bedrijven en particulieren niet meegerekend, dus het bedrag kan oplopen. In Utrecht is er nog geen bedrag genoemd.
Wie betaalt de schade?
De UU heeft gedreigd om de bezetters de rekening te sturen als ze de boel niet netjes zouden achterlaten. De UvA kijkt nog “of en hoe” de schade op de demonstranten te verhalen is.
Valt zulke schade te verhalen?
Dat is maar de vraag. In 2015 was er voor bijna zeven ton schade aangericht tijdens de bezetting van het Amsterdamse Maagdenhuis. Dat is uiteindelijk deels door de verzekering betaald. Het zou te veel tijd en geld kosten om de verantwoordelijken te achterhalen, was de afweging, en het zou niet bijdragen aan de sfeer binnen de academische gemeenschap.
Hoe reageren Joodse studenten en medewerkers?
In Het Parool stond een opiniestuk van meer dan honderd Joodse studenten en medewerkers. Ze voelen zich onveilig bij leuzen als Globalize the intifada: bij de eerste en tweede intifada kwamen bij terreuraanslagen duizenden Israëlische burgers om het leven. De protesten gaan verder dan “legitieme kritiek op de Israëlische staat”, menen ze.
Wat zijn verder de meningen binnen de UvA?
Vanwege het politiegeweld heeft de Centrale Studentenraad het vertrouwen in het UvA-bestuur opgezegd. Het wordt dus lastig praten in de medezeggenschap. Er zouden ook veel medewerkers geschokt zijn over het optreden van het bestuur en de inzet van politiegeweld. Maar lang niet iedereen denkt er zo over. In een column schrijft hoogleraar Han van der Maas dat hij het bestuur steunt. De bezetters zoeken gewoon een stok om de UvA te slaan, meent hij. Andere medewerkers vinden het vreemd dat het bestuur met gemaskerde studenten zou moeten onderhandelen.
Hoe reageert minister Robbert Dijkgraaf?
Hij keek met afschuw naar de beelden van de demonstraties, zei de minister in talkshow Op1. “Vernielingen, intimidatie, bedreigingen, gooien met stenen… het heeft natuurlijk helemaal niets met een universiteit te maken. Dat moet een plek zijn waar iedereen zich veilig voelt.” Hij was blij dat de Universiteit van Amsterdam aangifte heeft gedaan en dat de politie heeft ingegrepen. “Want dit kan gewoon niet.” Kritiek op Israël kan overigens wel, voegt hij eraan toe. Maar hij is geraakt door gesprekken met Joodse studenten die niet meer naar de universiteit durven te gaan.
Welke banden hebben de universiteiten en hogescholen met Israëlische instellingen?
Dat is niet overal bekend. De UvA heeft een lijstje van acht samenwerkingen opgesteld. Een daarvan gaat over het opsporen van explosieven, al zou het geen militair project betreffen. De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft eveneens samenwerkingsverbanden gedeeld in de aanloop naar een aangekondigd protest aanstaande donderdag. De Rijksuniversiteit Groningen heeft dat ook gedaan.
De Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag zou op aandringen van studenten een uitwisselingsprogramma met een Israëlische instelling hebben stopgezet, al maakten daar toch al weinig studenten gebruik van. Het probleem zou zijn dat de kunstacademiestudenten in Israël uniformen herstelden voor het Israëlische leger na de aanval van Hamas.
Hoe kijken andere universiteiten tegen zulke protesten aan?
Namens de Universiteiten van Nederland sprak Jouke de Vries in actualiteitenprogramma Buitenhof. Ze werken aan een gezamenlijk protocol: overnachten bij een universiteit mag niet en met gemaskerde demonstranten wordt niet onderhandeld (zoals bij de UvA gebeurde).
Vanwaar die tenten?
De acties van afgelopen week zijn in navolging van de hevige protesten aan Amerikaanse universiteiten, waar studenten ook tentenkampen hebben opgeslagen. Bij protesten worden vaker tenten neergezet. Zo ging het bijvoorbeeld ook bij de Occupy-beweging.