“Vandaag de dag lijkt de keuze beperkt tot ofwel neoliberalisme ofwel fascisme, dat laatste vermomd als nationalisme of patriottisme”, zegt de Kameroense filosoof Achille Mbembe.
Hij spreekt zacht en bedachtzaam en glimlacht steeds vriendelijk, maar dat betekent niet dat hij een blad voor de mond neemt.
“Fascisme, dat is gewoon wat het is”, zegt hij. “Je moet het noemen wat het is.” Mbembe pleit voor een derde keuze, een kosmopolitische emancipatiebeweging die alle nationalistische bewegingen moet marginaliseren.
“We hebben het racisme niet verslagen”, aldus Mbembe. “Racisme is wereldwijd juist in opkomst. Tegenwoordig is het sjiek om racist te zijn. Het is niet meer iets waarvoor je je moet schamen.”
Grenzen overstijgen
Mbembe, verbonden aan de Zuid-Afrikaanse University of the Witwatersrand, was begin deze maand aan de VU om een lezing te geven over de invloed van de Amerikaanse filosoof Judith Butler op zijn werk. De urgentie daarvan is niet te onderschatten. Hij wordt vaak een postkoloniale theoreticus genoemd, een etiket dat hij zelf verwerpt.
In de nieuwe Advalvas staat een interview met Mbembe, over onder meer racisme, de misplaatste zelfgenoegzaamheid van Europa en de noodzaak om grenzen te overstijgen en samen te werken in de strijd voor gelijke rechten en tegen racisme.
“De strijd tegen racisme is niet voorbehouden aan de zwarte bewegingen. Vechten voor emancipatie doe je niet door mensen in te delen in categorieën, en zo méér verdeeldheid te veroorzaken”, aldus Mbembe. “Saamhorigheid en wederkerigheid hebben we nodig. We moeten een middenweg zien te vinden die elke vorm van nativisme en provincialisme marginaliseert. Dát is de uitdaging voor de toekomst.”