Als computerwetenschapper Aart Stuurman door onze Foodplaza in het hoofdgebouw loopt, ziet hij vrijwel niks dat hij als veganist kan eten. Het stemt hem somber. “De VU vindt zichzelf een groene universiteit. Zo heeft de universiteit recentelijk een regel doorgevoerd dat je als medewerker in werkverband maar één keer per twee jaar mag vliegen. Heel goed natuurlijk, maar ik kan die regel niet rijmen met het aanbod in de kantines.”
Stuurman vond de zelf samen te stellen pokébowl een goede vegan optie, maar volgens hem was die plots niet meer te verkrijgen. Een recente navraag in de VU-restaurants leert dat het nog steeds mogelijk is om een vegan pokébowl te laten maken – voor 5,95 euro krijg je een flinke portie. Los daarvan zien Stuurman en zijn veganistische collega’s weinig aanknopingspunten in de restaurants, dus nemen ze hun eigen eten maar mee. “Ik kook soms een extra maaltijd, maar dat is veel werk. Ik kijk nog weleens in de kantine, maar dan neem ik altijd brood met hummus mee als back-up. Alleen dat ben je ook wel snel zat.”
‘Elke dag een optie die duidelijk vegan is, dat zou heel fijn zijn’
Wat voor Stuurman eigenlijk het grootste probleem is, is dat hij niet zeker weet welk eten hier vegan is. “Laatst vroeg ik of een wrap veganistisch was, dat werd bevestigd door een medewerker. Maar toen ik ging eten, bleek dat er kaas in de wrap zat. Het zou erg schelen als overal bij staat welke ingrediënten het bevat, dat is ook handig voor mensen met een allergie. Elke dag een optie die duidelijk vegan is, dat zou heel fijn zijn.”
Vraag naar de manager
Het beeld dat Stuurman schetst, klopt volgens Machteld Holtkamp niet helemaal. Zij is vestigingsmanager van cateraar Eurest bij de VU en praat me bij over het assortiment. “We hebben iedere dag vijf verschillende broodjes, waarvan altijd één vegan is. Mocht die op zijn, dan kunnen we op verzoek ter plekke een vegan broodje maken. Daarnaast hebben we regelmatig vegan wraps, daarvoor gebruiken we onder andere vegan kaas. En ook bij de wraps kunnen we maatwerk leveren. Mensen kunnen dan het beste naar de manager vragen, dan kom ik of een collega helpen.” Volgens Holtkamp zijn er verder vegan zuivelproducten en vegan brownies en koekjes.
‘Tempeh is niet vegan’
Dat niet alle medewerkers weten welke maaltijden vegan zijn, beaamt Holtkamp. “Onze vaste medewerkers weten dat wel. Maar vanwege de huidige markt moeten we ook terugvallen op uitzendkrachten, die vinden het soms lastig om vast te stellen wat vegan is. Ook daarom zeg ik: vraag naar de manager.” Dat het personeel niet altijd op de hoogte is, blijkt als we een medewerker bij de Wrapkraam om advies vragen. De persoon in kwestie beweert namelijk dat tempeh niet vegan is, terwijl de gefermenteerde sojaboon bij uitstek een voedzaam vleesalternatief is voor vegetariërs en veganisten.
Waar de website van cateraar Eurest vol staat met termen zoals duurzaamheid en klimaatneutraal, lijkt zijn aanbod dus achter te lopen. Maar Eurest doet wat de VU van ze vraagt, zegt Holtkamp. “De VU is onze opdrachtgever, dus wij schikken ons naar haar wensen. Wij zouden vanaf morgen een volledig vegetarisch en deels vegan aanbod kunnen leveren. Maar de directie van de VU beslist daarover, niet wij.”
‘Vleesvrij in 2025’
Opvallend is dat de VU-website ambitieuze en concrete doelen vermeldt. Zo heeft de VU ‘het streven om in 2025 een 100% vegetarisch en zoveel mogelijk veganistisch aanbod te bieden.’ Waarom pas in 2025, terwijl Eurest nu al aan dit streven kan voldoen? “Laat me voorop stellen dat ik het eens ben met Aart”, zegt Ivar Maas, lead sustainability aan de VU. “Ik eet zelf zoveel mogelijk vegan en anders vegetarisch, en in de kantine denk ik ook vaak: wat kan ik eten? Dat vind ik vervelend. Aan de andere kant is de vraag hoe snel je kunt verduurzamen, bijvoorbeeld met betrekking tot draagvlak en contractuele verplichtingen.”
Wat het volgens Maas moeilijk maakt, is dat de discussie over eten vaak gepolariseerd is. “Dat merk ik ook in de gesprekken die we intern hebben. Het is lastig, want je wilt dat je beleid met ieders wensen rekening houdt. Tegelijkertijd ben ik het er helemaal mee eens dat we zo snel mogelijk moeten verduurzamen. Ik zie mijn rol vanuit strategie dat we dat doel zo snel mogelijk proberen te halen. Maar dan wel door álle partijen erbij te betrekken.”
Planet proof
VU-woordvoerder Frauke van Goethem gaat hier via een schriftelijke reactie op in: ‘Het huidige aanbod is voor 65% vegetarisch op dit moment, maar het verder ophogen van dit percentage alleen is niet genoeg. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat kaas een grotere ecologische voetafdruk heeft dan kip. Onze ambitie is dan ook om onze restaurants geheel planet proof te maken.’
‘Kaas heeft een grotere ecologische afdruk dan kip’
Van Goethem noemt de internationale EAT Lancet-commissie, die uitgebreid onderzoek doet naar planeetvriendelijke voeding. ‘Dat gaat verder dan alleen het assortiment omzetten naar een geheel vegetarisch assortiment. Daar moeten gebalanceerde keuzes in worden gemaakt. Niet alleen omdat het langeretermijnbesluiten zijn, maar ook omdat we rekening moeten en willen blijven houden met het feit dat wij een diverse universiteit zijn met vele verschillende doelgroepen.’ Zij noemt als belangrijk element in dit proces de eiwittransitie, van dierlijk naar plantaardig. ‘Gaandeweg kijken we ook op langere termijn of onze keuzes binnen de grenzen van onze planeet blijven.’
De VU wil zo duurzaam mogelijk zijn en tegelijkertijd alle doelgroepen bedienen
Uit de woorden van Van Goethem en Maas blijkt de worsteling van de universiteit: zo duurzaam mogelijk zijn, maar tegelijkertijd alle doelgroepen bedienen. De vraag is of die twee doelen volledig verenigbaar zijn en of er genoeg tijd is om op draagvlak te wachten. Onlangs protesteerden bezorgde wetenschappers, ook van de VU, tegen te passief beleid van overheden en instellingen.
Alles blind pakken
Voor de veganisten is er gelukkig wel perspectief. Later dit jaar komt er in het W&N-gebouw een zogeheten Vegan Grab & Go-station. Holtkamp: “Hier kun je koffie, snoep, chocola en broodjes kopen. Veganisten kunnen alles blind pakken, want het is allemaal vegan.”
En de kantine in het hoofdgebouw, zou die veganvriendelijker kunnen? Holtkamp: “Bij al onze broodjes staat altijd een bordje of iets vega of vegan is. Dat proberen we bij al onze producten en maaltijden te doen, maar dat zou inderdaad wat consequenter kunnen.”