Vergeet niet dat de mens boven de technologie staat. Dat is de boodschap van demissionair minister Bussemaker bij de opening van het hogeschooljaar, haar laatste als bewindspersoon.
“Hoe gaan innovaties ons helpen onze doelen in het onderwijs of onderzoek te bereiken?” Die vraag stelde Bussemaker zichzelf en het publiek bij Fontys Hogeschool Eindhoven. Verwijzend naar 2001: A Space Odyssey, de beroemde sciencefictionfilm van Stanley Kubrick uit 1968, deed ze een poging om die vraag te beantwoorden.
In die film zijn al tablets te zien, worden onderzoekers tijdelijk ingevroren en, het belangrijkst, keert een computer zich tegen de mens. In de echte wereld zijn we zo ver gelukkig (nog) niet, constateert Bussemaker. Sterker nog, computers helpen ons juist: mooc’s (massive online open courses) geven miljoenen mensen de gelegenheid om online gratis colleges te volgen en door big data krijgen docenten meer inzicht in hoe er wordt gestudeerd.
Kritisch
Een mooie ontwikkeling dus, maar wel één die we kritisch moeten blijven volgen, vindt de minister. “Een duidelijke visie op de relatie tussen onderwijs en technologie ontbreekt vaak nog.” Open en online onderwijs moet volgens haar niet met ons aan de haal gaan, maar ten dienste staan van onze eigen visie op het onderwijs.
Hoe dat kan? Denk bijvoorbeeld aan open online onderwijs als emancipatiemotor die de beste universiteiten van de wereld voor iedereen toegankelijk maakt. Maar open online onderwijs kan ook een keerzijde hebben: als het volgen van moocs een toelatingseis wordt, werkt dat belemmerend, aldus de minister.
Bildung
Persoonlijk contact blijft in haar ogen hoe dan ook een must. Zo ontstaat volgens haar Bildung, kritisch denken en zelf nadenken over wat je hoort, over extreme denkbeelden, zoals “radicale ideeën uit het Midden-Oosten of ideeën over white supremacy uit de VS of gewoon uit eigen land”. Blijf over je eigen mening nadenken en die beargumenteren, is de boodschap aan bestuurders, docenten en studenten.
Dan hebben we wat Bussemaker betreft niets te vrezen van de technologie en wint, net als in A Space Odyssey, de mens de strijd van de computers: “Zelfs de slimste computer blijkt maar een instrument in mensenhanden.”