De eerste versie van de AI-geletterdheid Companion verscheen op 15 september, toen nog onder de naam Handboek AI-geletterdheid. Kort hierna publiceerde Ad Valvas een stevige kritiek van rechtsfilosoof Sjoerd Oppenheim. Reacties vanuit de gemeenschap op het document zijn onmisbaar en zullen bijdragen aan de periodieke verbeteringen die de VU eerder aankondigde.
Toch zal zelfs de ‘perfecte’ Companion niet door alle 38.000 studenten en medewerkers aan de VU grondig worden gelezen en gebruikt – zeker niet als de tekst nu al meer dan 100 pagina’s beslaat. Wat ons betreft hebben onderwijs- en programmadirecteuren, vakcoördinatoren en onderzoeksleiders de belangrijke taak om dit gat tussen beleid en praktijk te dichten, bijvoorbeeld door AI structureel op hun agenda’s te zetten, te vertalen naar onderwijs- en onderzoeksactiviteiten en te investeren in kennis om de benodigde veranderingen door te voeren.
Deze continue activering van beleid is cruciaal omdat AI een blijvende en diepgaande verandering veroorzaakt. Zo meldde Medisch Contact, het vakblad voor Nederlandse artsen, dat twee derde van 1100 geënquêteerde artsen AI gebruikt, ondanks de richtlijn van de Federatie Medisch Specialisten om dit bij patiëntenzorg niet te doen. Binnen de universitaire wereld ligt het gebruik van AI zelfs aanzienlijk hoger: het Britse Higher Education Policy Institute (HEPI) rapporteerde dat het AI-gebruik onder studenten op 88 procent lag. Gezien de snelle stijging ten opzichte van vorig jaar (53 procent) zal het huidige percentage inmiddels ruim boven de 90 procent liggen.
Afhankelijk van AI
Dergelijke disruptieve maatschappelijke veranderingen werpen fundamentele vragen op voor onderzoek en onderwijs aan de VU: Evolueren we dankzij AI naar een betere vorm van onszelf wanneer deze technologie ons bevrijdt van routinewerk en kennislacunes? Of dreigen we, paradoxaal genoeg, volledig afhankelijk van AI te worden en ten prooi te vallen aan cognitieve verarming? Onder welke voorwaarden kan de academische gemeenschap relevant blijven wanneer de prijs van ideevorming en (ogenschijnlijke) kennis snel daalt? Hoe cultiveren we het kritisch denkvermogen van academici nu AI steeds belangrijker wordt, maar nog steeds met grote regelmaat de plank volledig misslaat? Hoe veranderen de onderzoeksthema’s? Worden de leerdoelstellingen aangepast en, zo ja, hoe? Welke normatieve standaarden werken goed AI-gebruik in de hand én zijn naleefbaar?
Wij pretenderen, net als de Companion, allerminst de antwoorden op dergelijke vragen te hebben. Maar bij onze faculteit, de School of Business and Economics, spelen deze vragen inmiddels een grote rol en zijn we volop met AI als ‘general purpose’-technologie aan het experimenteren. Hier volgt een selectie van hoe dit zich concreet vertaalt naar het denken en handelen binnen onze afdeling Management & Organisatie.
Na een gedegen voorbereiding loopt momenteel een pilot van vijf maanden die master-scriptanten AI op een verantwoorde en constructieve manier laat gebruiken. Tevens bieden wij 200 bachelor-studenten in het vak Foundations of Strategic Management een AI-ervaring waarmee ze gesprekken met topmanagers interactief kunnen oefenen en in teams werken aan een strategische casus; AI ondersteunt beide onderdelen.
In onze Executive MBA-opleiding confronteren wij de deelnemers met een crisissituatie van een bedrijf, ontwikkeld en uitgevoerd met behulp van AI. Ook besteden we extra aandacht aan vaardigheden die in het AI-tijdperk aan belang winnen, zoals dialoog, creativiteit en reflectie. Hiertoe vermijdt het eerstejaarsvak Organization Theory bewust AI, en oefenen de ruim 400 studenten zelfstandig kritisch denken en probleemoplossing door debatvoering in werkgroepen, gebaseerd op de Socratische gespreksvorm. Daarnaast zien we een sterke groei in onze onderzoeksprojecten waarin de rol van AI in organisaties centraal staat.
Evoluerend handboek
Deze voorbeelden illustreren het adaptief vermogen van de VU op afdelingsniveau. Daarmee sluiten we enerzijds aan bij interne en externe ontwikkelingen, en anderzijds leren wij of en hoe de inzet van AI (niet) bijdraagt aan het leerproces. Een evoluerende AI-geletterdheid Companion biedt daarbij een kader waarmee onze leidinggevenden, onderzoekers, docenten en studenten kunnen experimenteren, reflecteren en leren. Het document vormt zo een welkom alternatief voor een instrumentele, top-down benadering die vooral regels en procedures voorschrijft voor AI-gebruik. Een dergelijk strak keurslijf zou vooral weerstand en polarisatie oproepen, terwijl een open, onderzoekende grondhouding en samenwerking juist nu cruciaal zijn.
Luc Glasbeek is universitair docent en AI-coördinator bij de Afdeling Management & Organisatie van de School of Business and Economics. Brian Tjemkes is het hoofd van deze afdeling.