Vertrekkend VU-voorzitter Mirjam van Praag kreeg gistermiddag een onderscheiding van burgemeester Femke Halsema.
Burgemeester Halsema reikte tijdens de opening academisch jaar de zogeheten Frans Banninck Cocq-penning uit aan onze bestuursvoorzitter. Zij prees daarbij haar “explosieve energie en vasthoudendheid”, waarmee Van Praag heeft gewerkt aan een nieuw klimaat voor ondernemers in Amsterdam. Voorzitter van de raad van toezicht Ron Teerlink zei een “klein traantje” te hebben gelaten, en dat de VU onder haar bestuur een universiteit met zelfvertrouwen en zelfkritiek is geworden.
Maar hoe vindt de VU-gemeenschap zelf dat Van Praag het heeft gedaan? Een vijftal oud-USR-voorzitters strooit met complimenten wanneer universitair docent en schrijver Marilieke Engbers hen vraagt naar hun ervaringen als studentenraadsleden. Ze gedenken hoe zij als voorzitter hun gids in de bestuurskamer was en hoe ze openheid creëerde en naleefde. In het begin vonden ze haar nogal formeel, ze schudde stevig handen, maar inmiddels heeft zij laten zien hoe de speelsheid in haar leiderschap verandering en verdieping teweeg heeft gebracht.
Veel schaamte toegewenst
Toch wil hoogleraar van Universiteit Leiden Aukje Nauta weleens van de rest weten of Van Praag een open en speelse cultuur nalaat. In een poging het antwoord te vinden, laat ze de zaal opstaan en vraagt ze hen te gaan zitten als een stelling niet op hen van toepassing is. “Kun je zeggen dat je een hoge werkdruk hebt?” vraagt Nauta, waarop een groot deel van het publiek blijft staan. Ook bij vragen over of je grove fouten of grensoverschrijdend gedrag kunt bespreken, blijven de aanwezigen staan. Pas bij de vraag “Kun je zeggen dat je van plan bent ander werk te zoeken?” gaat met wat zenuwachtig gelach een flink deel van het publiek zitten.
Dat je niet altijd open op de werkvloer durft te zijn, komt volgens Nauta door schaamte, een kloof tussen wie je bent en wie je moet zijn. “Om de fijne cultuur die Van Praag achterlaat te behouden, wens ik jullie veel schaamte toe. Dan hoef je nog maar twee dingen te doen: open zijn over je schaamte en er je kracht van maken.”
Burgemeester Femke Halsema spreekt Van Praag toe
Spelen als een kind
Het thema van de middag ‘spelen’ komt steeds terug: hoe ga je om met de spelregels op een werkvloer, hoe voelt het om buitenspel gezet te worden als outsider, wat kan kinderlijke speelsheid ons bieden op werkgebied en – Van Praag kan nog eenmaal op het VU-podium haar stokpaard beklimmen – hoe stimuleer je het ondernemerschap? Volgens Van Praag kunnen werknemers wat dat betreft wat leren van ondernemers: vallen en weer opstaan, vragen durven stellen en beschaafd brutaal zijn.
Finse samenzang
Schrijver en VU-alumnus Ben Tiggelaar heeft het in zijn minilezing ook over speelsheid en hoe die op de werkvloer kan helpen om psychologische veiligheid te creëren. Een van zijn tips – inclusief opendeur-alert – is dat de hoogste persoon in rang niet altijd de beste voorzitter voor een vergadering is. Je kunt beter de beste facilitator voor de groep zetten. Wat er gebeurt als je schaamte loslaat, samen speelt én een goede facilitator hebt, laat VU-koordirigent Annemiek van der Ven zien. Ze zet de zaal aan het werk met een Fins lied, waarbij het in drieën verdeelde publiek Van der Ven steeds nazingt. Het samenspel van zang en echo leidt tot een indrukwekkend harmonisch geheel. Onder luid applaus en na een diepe buiging verlaat Van der Ven het podium.
VU-blauwe tijgerprint
In zijn korte toespraak memoreert rector Jeroen Geurts aan de passessie voor de nieuwe hoogleraartoga van Van Praag. Die is volgens de richtlijnen altijd zwart – “niks voor jou” – maar voor de binnenkant zijn er geen regels. “Toen ik vroeg wat je in de binnenkant wilde, antwoordde je met kinderlijk enthousiasme: een tijgerprint. Dat leek me wat heftig, dus het is een compromis geworden.” Op dat moment komt bestuurslid Marcel Nollen het podium oplopen met een gloednieuwe toga, inclusief VU-blauwe tijgerprintvoering.
Nadat Van Praags opvolger Margrethe Jonkman zich heeft voorgesteld, maakt Teerlink tot slot twee keer dezelfde grap wanneer hij Van Praag belooft dat zij – zoals altijd – het laatste woord krijgt. Maar door een technisch mankement krijgt de organisatie de filmpjes van haar dierbaren pas aan het eind aan de praat, waarmee de avond over het belang van kinderlijke speelsheid eindigt met videoboodschappen van Van Praags kinderen.
Van Praag blijft aan de VU verbonden als hoogleraar Entrepreneurship & Society. Per 1 november start Jonkman als voorzitter van het college van bestuur, tot die tijd neemt Geurts de taken van Van Praag over.
Lees hier het afscheidsinterview met Mirjam van Praag.