Plastic in de zee is niet het vrolijkste onderwerp om een film over te maken. De boodschap van Heather Leslie, de VU-wetenschapper die een driejarig Europees onderzoek leidde waaraan ook veel VU-wetenschappers meewerkten, is dan ook streng: “We hebben er een puinhoop van gemaakt.”
Overal verspreid
En ze heeft reden om streng te zijn: de wetenschappers deden onderzoek in de grote zeeën van Europa, de Noordzee, de Baltische Zee, de Middellandse Zee en de Zwarte Zee, en nergens vonden ze een mossel, of een vis, of een grondmonster zonder plastic. “Het heeft zich echt overal verspreid”, aldus Leslie.
Vaak gaat het om microplastics of zelfs nanodeeltjes, hele kleine deeltjes plastic waarvan de herkomst niet meer te achterhalen is. “Die stukjes kunnen afkomstig zijn van 160 miljoen artikelen”, vertelt Leslie. “De waterzuivering kan die kleine stukjes er nog niet uithalen, dus die komen allemaal in het milieu terecht.”
Kinderen weten het
Toch is Leslie niet alleen maar pessimistisch, want ze ziet de laatste jaren ook de bewustwording groeien: “Heel langzaam dringt door dat we dit echt moeten aanpakken. Bij de G7 (club van de zeven grootste industriële landen) bijvoorbeeld: “Die hadden het laatst op de agenda staan.” Over hun oplossing is Leslie dan weer minder te spreken: “Ze hadden bedacht dat er meer moest gebeuren aan voorlichting voor kinderen. Dat is zo idioot, want kinderen zijn vaak het best op de hoogte: die weten dat je niet zomaar iets weg kunt gooien. Nee, als er iets moet veranderen , ligt dat bij politici en bedrijven.”
Scrubcrème
Een van de dingen die de wetenschappers voorstellen is een Europees verbod op microplastics in cosmetica. Want met onze tandpasta en douchegel spoelen er veel plasticdeeltjes door het doucheputje die zo klein zijn dat de waterzuivering ze er niet uit haalt. Die komen dus linea recta in het milieu. Leslie noemt een voorbeeld: “Ik heb een tube scrubcrème van L’Oreal onderzocht, gewoon gekocht bij het Kruitvat. Daar zat ongeveer even veel plastic in de crème als in de verpakking, namelijk tien gram. Die tube komt bij het huisvuil terecht, maar het plastic in de scrub kun je bij normaal gebruik niet opvangen.”
Mosselen
En dus komt het terecht in het water. Er vormt zich een laagje algen om de deeltjes en ze zakken naar de bodem of komen terecht in dieren die plankton eten, zoals garnalen en mosselen. Die zitten vol met microplastic, zo blijkt uit het onderzoek.
Daarnaast moeten er natuurlijk nieuwe technieken komen om de zee weer schoon te maken. Maar het probleem aanpakken begint op het land, benadrukt Leslie, bij de bron van de vervuiling.
Fim in Eye
De documentaire Clean Sea gaat morgen in première in filmmuseum Eye. Daar is ook een gratis publiekssymposium waar wetenschappers de belangrijkste bevindingen uit hun onderzoek presenteren. Kaarten reserveren kan nog, maar wees snel, want de zaal zit bijna vol: “Er kunnen 315 mensen in en we zaten maandag al op 260. Er is veel belangstelling”, vertelt Leslie.