Op allerlei plekken zijn pro-Palestijnse protesten aan de gang. De eis van demonstranten, bezetters en hongerstakers is steeds dezelfde: laat onze onderwijsinstelling de banden met Israëlische universiteiten verbreken.
De Israëlische antropoloog Maya Wind is daar een groot voorstander van. Ze toerde afgelopen week door Nederland met haar boek, waarin ze uitlegt hoe Israëlische universiteiten bijdragen aan de onderdrukking van Palestijnen.
“In het Westen leeft nog steeds het idee dat Israëlische universiteiten bolwerken zijn van liberalisme en democratie”, zei Wind recent in dagblad NRC. “Wat ik laat zien is de kloof tussen die mythe en de werkelijkheid. Academische instellingen zijn diep verwikkeld in de repressie.”
Dat betoog vindt hier en daar gehoor. De kunstacademies in Den Haag en Rotterdam hebben de banden met de Bezalel Academy of Arts uit Jeruzalem verbroken. Andere kunstacademies bekijken die samenwerking opnieuw of bevriezen hem.
Goede redenen
Demissionair onderwijsminister Robbert Dijkgraaf daarentegen denkt dat er “goede redenen” zijn om “juist wel” contact te houden met universiteiten in Israël. “Op die universiteiten zitten de grootste critici van de Israëlische regering”, zei Dijkgraaf afgelopen zondag in actualiteitenprogramma Buitenhof.
Hij riep universiteiten en hogescholen op om “voorzichtig” te zijn met het bevriezen of verbreken van de banden met Israël. Zo’n beslissing moeten bestuurders alleen nemen “met instemming van de universitaire gemeenschap” en na consultatie van ethische commissies, vindt de minister.
Dijkgraaf staat niet alleen. In Amsterdam hebben 400 medewerkers en studenten van de Universiteit van Amsterdam een petitie ondertekend waarin ze “afstand nemen van degenen die bezettingen en blokkades gebruiken om de UvA te dwingen haar banden met Israëlische wetenschappers en instellingen zonder meer te beëindigen”.
Ook holocaustonderzoeker Amanda Kluveld is tegen het verbreken van de banden met Israël, schrijft ze in weekblad EW. “Israëlische academici, waaronder velen die zich inzetten voor vrede en dialoog, zouden hierdoor worden geïsoleerd.” Ze begrijpt niet waarom universiteiten zich niet krachtiger verweren tegen het verwijt dat ze medeplichtig zijn aan genocide.
Academische vrijheid
“De universiteit is geen consensusmachine”, zei Dijkgraaf afgelopen zondag. “De taak van de bestuurder is eigenlijk om te zeggen: welke mening wil je hebben, want dan verbind ik je door naar de onderzoeker die dat perspectief heeft.” Met die opmerking steunt hij bestuurders die in het gepolariseerde debat géén partij willen kiezen.
Demonstranten doen er juist alles aan om de druk op bestuurders te verhogen. In Tilburg hebben studenten overnacht in tenten op de campus, meldt universiteitskant Univers. In Nijmegen breidden studenten hun tentenkamp uit naar een plek onder het raam van het universiteitsbestuur. In Maastricht gaat alle aandacht naar de aanhoudende hongerstaking.
Van de zes studenten die aan hun hongerstaking begonnen zijn er nog vier over. Dit weekend moest een student er vanwege gezondheidsredenen mee ophouden. De andere vier zeggen niet te eten totdat de Universiteit van Maastricht de banden met Israëlische universiteiten verbreekt.
“Dijkgraaf staat niet alleen.” Door dit zo te stellen lijkt het alsof de petitie, getekend door medewerkers en studenten van de UvA, aansluit bij beide punten van Dijkgraaf (“juist wel” contact te houden met universiteiten in Israël en universitair beraad). De petitie gaat echter helemaal niet over de oproep om de banden “juist wel” of “juist niet” te verbreken, maar roept alleen op tot “een kritische blik op samenwerkingen”. Het is problematisch om dit onderscheid niet te maken, want zo wordt ten onrechte de indruk gewekt dat er 400 medewerkers en studenten zijn die tegen een Israëlboycot zijn.
Dat geldt ook voor de titel van dit stuk. De enige die expliciet stelt tegen het verbreken van de banden te zijn, is Amanda Kluveld. Gegeven dat honderden (zo niet duizenden) mensen oproepen om de banden wel te verbreken versus één iemand die dat niet doet, zou een logischere titel zijn: “Doe het wel.”
De Technische Universiteit in Delft wil de samenwerkingen met instellingen in Israël niet openbaar maken. „We hebben besloten om geen lijst te publiceren van samenwerkingen met één individueel land omdat we ons zorgen maken over de sociale veiligheid van betrokken wetenschappers en studenten”, laat de universiteit donderdag weten. Volgens de TU is dat risico „niet ondenkbeeldig gezien de manier waarop de huidige maatschappelijke discussie woedt”.
Voor de TU is het stoppen van de samenwerkingen geen optie: „Het beëindigen of bevriezen van alle contacten met onderwijsinstellingen van een land biedt geen oplossing. We vinden het van belang om in dialoog te blijven met studenten en collega’s uit conflictgebieden, omdat juist zij kunnen bijdragen aan verandering.”