“We horen verontrustende geluiden over de steeds verdergaande intimidatie van journalisten van de onafhankelijke universiteitsmedia”, zei Rosanne Hertzberger (NSC) gisteravond in een overleg met de minister. “We horen hoe journalisten de toegang wordt ontzegd tot openbare bijeenkomsten en hoe hoofdredacteuren door bestuurders wordt opgedragen om artikelen te verwijderen.”
Ze vond het geen goede tendens. “Wat dreigt is dat straks alle berichtgeving aan de universiteit alleen nog maar goed nieuws bevat met vrolijke glossy’s die mooie verhalen vertellen. Ik parafraseer graag George Orwell: journalistiek is publiceren wat iemand niet gepubliceerd wil hebben en al het andere is PR.”
Universiteitsjournalistiek is een “cruciale tegenmacht voor de democratie binnen onze onderwijsinstellingen”, zei Hertzberger. De pers kan ook een oogje in het zeil houden bij de kwaliteit van het onderwijs, meent ze. “Daarom zouden wij graag van de minister willen weten hoe hij de persvrijheid van deze universiteitsbladen kan waarborgen.”
Prangende kwestie
Ze kreeg bijval van Luc Stultiens (GroenLinks-PvdA). “Ik vind het heel goede vragen. Ik sluit me graag bij deze prangende kwestie aan, waar we ook al zelf vragen over gesteld hebben.”
Stultiens heeft schriftelijke vragen over de situatie aan de TU Delft gesteld, waar Hertzberger in haar bijdrage ook op doelde. Het journalistieke platform Delta moest van het bestuur een stuk over sociale veiligheid verwijderen. Ook werd Delta de toegang ontzegd tot een openbare bijeenkomst over de sociale veiligheid aan de universiteit.
Maar elders zijn ook weleens incidenten. Recent raakte het Eindhovense universiteitsblad Cursor in conflict met het bestuur vanwege een artikel over mogelijke belangenverstrengeling van de nieuwe rector. De hoofdredacteur moest het veld ruimen en uit protest ging de website op zwart.
Aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen speelde eveneens een kwestie: op het online platform SAM stond een column over ‘bullshitbanen’ en de directeur communicatie was daar zo boos over dat hij zijn eigen reactie er per se boven wilde plaatsen.
Twee sporen
In zijn antwoord volgde Dijkgraaf twee sporen tegelijk: hij prees de journalistiek, maar hij wilde zich er niet mee bemoeien. “Onafhankelijke journalistiek en persvrijheid zijn een groot goed, juist in het academisch debat”, zei hij tegen de Tweede Kamer. “We hebben het vaak over die academische vrijheid.”
Maar moet hij eigenhandig ingrijpen? Dijkgraaf: “Die academische vrijheid is iets waar de academische gemeenschap zelf voor moet staan en een academische pers is een hele goede manier om mensen scherp te houden. Dus het is belangrijk dat redacties van universiteitsbladen en hogeschoolkranten onafhankelijk kunnen opereren.”
Dus nee, de minister houdt zich erbuiten. “Het is de verantwoordelijkheid van instellingen om die journalistieke onafhankelijkheid te bewaken en het inderdaad niet een PR-krantje te laten worden.”
Aanspreken
“De zorgen die zijn geuit vind ik zelf ook zorgwekkend”, onderstreept de minister. Volgens hem laten de incidenten zien “dat sommige instellingen hiermee aan het worstelen zijn”. Hij spreekt de bestuurders van hogescholen en universiteiten hierop aan. “Dat heb ik laatst ook weer gedaan. Dan krijg ik ook te horen dat het iets is waar men zich actief mee wil bemoeien en het gesprek over wil blijven voeren.”
Aan hem zal het niet liggen, wil hij duidelijk maken. “Ik onderschrijf totaal het belang hiervan. Het is denk ik een heel mooi element van de cultuur van onze universiteiten en hogescholen om zo’n onafhankelijke pers te hebben en het is trouwens ook een heel goede kweekvijver voor aanstaande journalisten, heb ik gezien.”
Bij die laatste opmerking lachte hij. NSC-Kamerlid Rosanne Hertzberger was ooit medewerker van het Leidse universiteitsblad Mare en werd columnist bij dagblad NRC. Ze is getrouwd met journalist Arjen van Veelen, die ook bij Mare begon.
Brief van hoofdredacteuren
Eind april heeft de Kring van Hoofdredacteuren van universiteits- en hogeschoolmedia een brief gestuurd aan de minister. “Telkens opnieuw steekt het probleem de kop op van besturen en corporate directeuren die druk uitoefenen op de redacties”, staat erin. “En telkens klinkt verontwaardiging, bijvoorbeeld ook van een van uw voorgangers Jet Bussemaker en van uzelf.”
“Wij vragen u als (demissionair) minister om als laatste wapenfeit de journalistieke vrijheid terug te geven aan de hogeschool- en universiteitsbladen”, sluit de brief af. Maar dat laat de minister dus aan anderen over.