De manier waarop wij in het Westen naar radicale islamitische groeperingen kijken, heeft iets mytisch: we focussen eenzijdig op de religieuze motivatie en als we die niet begrijpen, denken we dat de leden wel gehersenspoeld moeten zijn.
Antropoloog Younes Saramifar wil laten zien waarom gewone – weliswaar conservatieve – Iraniërs zich vrijwillig melden om bij sjiitische milities te gaan vechten. En dat de cultureleen sociale motieven daarbij minstens zo belangrijk zijn als de religieuze. Door zijn achtergrond, Saramifar groeide op in een volkswijk van Isfahan, spreekt hij de taal van de milities en kent hij hun wereld. Hij is de enige wetenschapper die diep is doorgedrongen in deze voor buitenstaanders ontoegankelijke wereld van strijdgroepen die zich in verschillende landen in het midden oosten inzetten voor het sjiitische geloof.
Minder academische vrijheid
Maar zijn onderzoek staat onder druk. Ook hier in het Westen is minder academische vrijheid dan hij vooraf had gedacht, constateert Saramifar. Onderzoeksfinanciers en peer-reviewers hebben vaak een sterke mening over de politieke situatie in Iran en over de sjiitische milities die door de Iraanse staat worden gesteund. Vaak worden wetenschappers met Iraanse wortels gevraagd als peer reviewer voor Saramifars artikelen en die vinden dat het onderzoek impliciet of expliciet zou moeten bijdragen aan het omverwerpen van de Iraanse staat. Saramifars onderzoek voldoet daar niet aan. Hij onderzoekt de rol van de staat namelijk niet.
Bovendien vindt hij het aan de Iraniërs om te bepalen hoe het land geregeerd moet worden. De groeperingen die hij onderzoekt zijn conservatief islamitisch en meestal voorstander van een islamitische regering, ook al willen ze vaak wel hervormingen. “Dertig tot veertig procent van de Iraniërs denkt er zo over, dat is een substantieel deel van de bevolking. Hun mening komt in het internationale debat nauwelijks naar voren”, stelt Saramifar.
Lijken wegdragen
Met zijn onderzoek wil de antropoloog juist laten zien hoe deze groep denkt, hoe hun cultuur is, waarom zich honderdduizenden mannen vrijwillig melden om IS uit Syrië te verjagen. Saramifars werk, in trainingskampen en aan het front waar hij de strijdgroepen volgt, is gevaarlijk. Zelf haalt hij daar een beetje zijn schouders over op: “In de omgeving waar ik ben opgegroeid is de dood veel meer aanwezig”, zegt hij. Maar het is niet niks om je overleden vrienden van het slagveld te moeten dragen, zoals hij deed bij de slag om Mosul tegen IS. “Sommigen van hen kende ik al mijn hele leven.”
Het hele verhaal over de schietgrage strijders, vooringenomen westerse academici en de relatie tussen kalasjnikovs en mannelijke seksualiteit lees je in de nieuwe Advalvas.