Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
28 maart 2024

Campus
& Cultuur

In je nakie voor meer empathie

Tijdens het evenement Embodied Experiences deze week streefde organisator Daniel Neugebauer naar het bereiken van meer empathie, solidariteit en inclusie, onder andere met een VR-ervaring waarin bezoekers in iemand anders’ naakte lichaam kunnen kruipen. 

“Er gaat geen orgie plaatsvinden of iets dergelijks”, had Neugebauer in een interview met Ad Valvas als disclaimer gegeven over het evenement. In de Kerkzaal van het hoofdgebouw houdt inderdaad iedereen de kleren aan. In de keynotes en lezingen gaat het over identiteitspolitiek, het lichaam als medium om meer te leren over jezelf, over anderen, over hoe het lichaam en de geest met elkaar verbonden zijn. Er worden semantische discussies gevoerd over de begrippen diversiteit en inclusie en er is kritiek op hoe alles lijkt te centreren rond mensen zonder lichamelijke beperking.  

Verloren piemel  

Ook in de VR-ervaring in een hoek van de zaal lijkt een orgie er niet in te zitten. De VR-bril brengt de gebruiker naar een witte, muurloze ruimte. In het midden liggen drie naakte koppels op een kleedje met de ruggen naar elkaar, maar wanneer ik een van hen aanraak om in hun lichaam te stappen, beland ik op een bed met een slapende partner. Ik kan hem en mijn eigen lichaam niet aanraken, mijn computerpiemel ligt er verloren bij.  

Daardoor wordt de aandacht vooral getrokken naar de filmbeelden van kunstenaar Adina Pintilie. Elk van de drie personen waar je in kunt kruipen, heeft eigen filmscènes waar je naar kunt kijken vanuit je nieuwe lichaam. Met deze installatie wil Pintilie een plek van samenzijn creëren ‘beyond borders and binaries’. 

Ik zit in het lichaam van de jonge Hermann. Hij en zijn partner kruipen in de film naakt over elkaar heen in een soort vertraagd gevecht terwijl Hermann kermt dat hij hier te oud voor is en in een voice-over vertelt over zijn gespannen relatie met genot – hij heeft liever pijn. 

Naakt voor de klas 

Dan stap ik in het lichaam van Christian: een man van middelbare leeftijd die verlamd is. Onwennig kijk ik naar beneden, naar mijn nieuwe lichaam. In de echte wereld zwaai ik voorzichtig met mijn armen, mijn VR-lichaam beweegt niet mee. Als ik me omdraai schrik ik van Christians partner die ongemakkelijk dicht op me zit, me direct aan lijkt te kijken en zacht op en neer wiegt als een Sims avatar die een instructie afwacht. 

We liggen op de bank. In de film voor ons heeft Christian seks met zijn partner terwijl hij uitlegt dat dat niet alleen een lichamelijke ervaring hoeft te zijn. Om hen heen hebben andere stellen vrij grove penetratieseks met elkaar, er wordt ingezoomd op een vrouw die hardhandig wordt gevingerd. Ik kijk om naar mijn virtuele partner maar die staart stoïcijns terug. In de echte wereld kucht iemand. Naast mij wacht een groepje op haar beurt, twee begeleiders kijken toe en schieten te hulp wanneer het volume aangepast moet of gebruikers niet weten hoe ze verder moeten. Zouden ze kunnen zien hoe lang ik naar deze beelden kijk? Ik voel me opeens alsof ik daadwerkelijk naakt voor de klas sta. 

Omdat de technologie hapert (benen kun je niet bewegen, vingers wel maar die knakken bij aanraking van je eigen lichaam of dat van een ander onrealistische richtingen op), en omdat de rumoerige Kerkzaal boven de koptelefoon uit hoorbaar is, is het moeilijk helemaal in de huid te kruipen van de personages. Pas in het lichaam van Laura, een vrouw van een jaar of vijftig die al dansend vertelt hoe ze zich eindelijk vrij voelt in haar lichaam, krijg ik echt het idee dat ikzelf nu ook grote borsten heb, gerimpelde handen en schimmelnagels. 

Klinische omgeving 

Als het duo na mij aan de beurt is, bekijk ik hen samen met een van de begeleiders van de installatie. “Eigenlijk is dit een performance op zich”, zegt ze, terwijl een van de deelnemers tergend langzaam ergens zijn vinger in lijkt te prikken. Een andere deelnemer zit stil. Zou deze persoon nu in het lichaam zitten van de verlamde Christian? “Niet per se”, merkt een bezoeker op. “Je ziet dat sommige mensen alsnog heel erg bezig zijn met hun omgeving, dat ze niet willen bewegen omdat anderen dat dan zien.” Zij zelf kreeg tijdens de VR-ervaring ook niet echt het gevoel daadwerkelijk in het lichaam van een ander te zitten. “De omgeving was vrij klinisch, uiteindelijk zit je gewoon in een harde stoel. Het is een start, maar er kan nog zoveel meer worden gedaan met virtual reality.” 

Ook de vingerprikker, UU-student Riccardo Marone, blijkt na afloop toch niet helemaal in Pintilies wereld te zijn opgegaan. “Die barrière bleef wel aanwezig, het voelde een beetje alsof ik naar een film keek. Daar kun je je ook in een ander inleven, maar je wordt die persoon niet echt.” Heeft het wel iets van empathie bij hem opgewekt voor mensen met een ander lichaam? “Ik was wel benieuwd hoe het zou voelen om een vrouw te zijn. Veel van de ervaringen die mijn vriendin en vrouwelijke vrienden hebben, zal ik nooit kunnen voelen – zoals hoe het is om te menstrueren. Maar het was vooral interessant geweest om rond te kunnen bewegen en met anderen te interacteren, en te zien hoe er met je wordt omgegaan met een bepaalde gender of huidskleur.” 

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.