Welke achtergrond en identiteit hebben wetenschappers? Om onrecht te bestrijden, mag je daar best onderzoek naar doen, vindt minister Dijkgraaf. Hij verdedigt onderzoeksfinancier NWO tegen kritiek van de Tweede Kamer.
NWO steekt 1,3 miljoen euro in onderzoek dat moet bijdragen aan cultuurverandering op het gebied van kansengelijkheid en inclusie in de academische wereld. Het moet “onderzoekers uit ondervertegenwoordigde groepen toegang geven tot de academische wereld”
Volgens één van de uitgekozen projecten sluit de academische wereld ‘geracialiseerde’ wetenschappers buiten en zouden diversiteitsquota dit kunnen verhelpen. Met 325 duizend euro aan financiering gaan de aanvragers “de bouwstenen vormen voor de grootschalige implementatie” van zulke quota in de wetenschappelijke wereld.
Dat is tegen het zere been van VVD en FvD, die er schriftelijke vragen over hebben gesteld. Maar onderwijsminister Robbert Dijkgraaf vindt het helemaal niet vreemd dat hier onderzoek naar wordt gedaan, blijkt uit zijn antwoorden. “Het actief stimuleren van een ondervertegenwoordigde groep hoeft de waardering voor andere groepen niet in de weg te staan.”
Gezonde onderzoekscultuur
Het is ook niet voor het eerst dat het gebeurt, zegt de minister onder verwijzing naar een rapport uit 2019 van de Sociaal Economische Raad. Toen werd ook een deel van het geld voor het NWO Talentenprogramma uitgetrokken voor onderzoekers met een migratieachtergrond.
Maar behoort het stimuleren van diversiteit wel tot de wettelijke taak van de onderzoeksfinancier, wil de VVD weten. Dijkgraaf bevestigt dat NWO volgens de wet de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek moet bevorderen, maar bij de invulling van deze taak streeft NWO naar “een gezonde onderzoekscultuur waarin ieder talent de ruimte krijgt”. Zo’n cultuur krijg je niet vanzelf, meent de minister. Daar zijn soms maatregelen voor nodig, dus waarom zou je daar geen onderzoek naar doen?
Straks wordt diversiteitsdenken een dogma, vreest de VVD, en daar moeten we toch voor waken? Dijkgraaf nuanceert dit. Je mag best identiteitskenmerken betrekken bij beleid, zegt hij, want dat kan bijdragen aan het bestrijden van onrecht, “maar je mag mensen niet louter beoordelen op identiteitskenmerken”. Juist omdat het complex is, kan NWO het maar beter onderzoeken.
Ondervertegenwoordigd
FvD heeft andere vragen. NWO rekent Nederlanders met een migratieachtergrond uit Afrika, Azië, het Caribisch gebied, het Midden-Oosten, Midden- en Zuid-Amerika en Turkije tot ondervertegenwoordigde etnische groepen. Hoe is dat bepaald, wil de partij weten. En waarom zijn andere groepen niet ondervertegenwoordigd?
Volgens Dijkgraaf hebben het ministerie van Binnenlandse Zaken en het CBS uitgezocht dat 6,8 procent van de werknemers in het onderwijs en de wetenschap een niet-westerse migratieachtergrond heeft. Uit onderzoek van De Jonge Akademie staat verder dat wetenschappers met zo’n achtergrond vaak worden gediscrimineerd. Dus ja, dan kun je er wel van uitgaan dat ze ‘ondervertegenwoordigd’ zijn.
Aantonen
FvD kijkt bovendien met argusogen naar het beleid van NWO zelf. Straks komen instellingen niet meer in aanmerking voor NWO-subsidies als ze geen werk maken van diversiteit en inclusie, stelde NWO-bestuurder Margot Weijnen bij de lancering van het programma.
Is dat wel een goede ontwikkeling, wil FvD van de minister weten. Wat gebeurt er met kennisinstellingen die diversiteit op het gebied van gender, LHBTI+ en etniciteit niet nastreven? Krijgen die dan geen subsidie meer?
Dat kan Dijkgraaf bevestigen. Het is in lijn met de doelen van het Nationaal Actieplan Diversiteit en Inclusie in het hoger onderwijs en onderzoek, dat werd gepresenteerd door zijn voorganger Van Engelshoven.
De overheid streeft nog niet naar diversiteitsquota’s, onderstreept Dijkgraaf. Maar hij sluit het ook niet uit. “Mocht het onderzoek leiden tot een goed onderbouwd advies dan zal ik dat op zijn merites beoordelen.”