.jpg)
Studentenpsycholoog Aniko Kiss demonstreerde in april tegen het wetsvoorstel dat het bestaan van de Central European University (CEU) in Boedapest bedreigt. Als Hongaarse in Nederland ligt zij vaak wakker van de politieke situatie in haar geboorteland.
De CEU is een initiatief van de filantroop George Soros die zijn miljarden gebruikt om wereldwijd ‘open samenlevingen’ te promoten. Daarmee is hij de perfecte vijand voor nationalistische populisten, zoals die in zijn geboorteland Hongarije.
‘Orbán doet het allemaal sluipenderwijs’
Wat Kiss vooral benadrukt is de manier waarop de regering-Orbán haar macht uitoefent. “Orbán doet het allemaal stap voor stap, heel geleidelijk, sluipenderwijs.” Ze vergelijkt het met een kikker die in heet water wordt gegooid, die springt daar onmiddellijk uit. Maar als je die kikker in koud water zet en dat langzaam opwarmt, blijft hij erin. Deze beeldspraak slaat op Orbáns werkwijze. “Niet meteen de hele CEU opheffen, nee dat niet, maar wel verbieden dat deze universiteit in twee landen een diploma kan uitreiken. Internationale studenten willen niet alleen een Hongaars diploma, daarmee help je dus de CEU om zeep.”
Verdachte sterfgevallen
Kiss volgt het nieuws over Hongarije via Facebook. “Al jarenlang lees ik daar bijna elke dag nieuws over corruptie, bedenkelijke wetsvoorstellen, verdachte arrestaties, en zelfs meerdere verdachte sterfgevallen.”
Vertrok u naar Nederland om politieke redenen? “Nee, in 1994 kreeg ik een baan in Groningen. Toen had ik nog het idee dat alles alleen nog maar beter werd in heel Europa. Maar nu hopen zowat alle Hongaarse ouders dat hun kinderen later in het buitenland een bestaan opbouwen. Iedereen wil weg op dit moment.”
‘Amsterdam was voor mij doorslaggevend’
Is Nederland een populair land voor Hongaren? “Ja, er zijn veel Hongaren hier, maar ze gaan ook naar Duitsland, Oostenrijk, Engeland of Scandinavië. Nederland trekt mij vanwege zijn vrijheid en democratie. En Amsterdam was voor mij doorslaggevend. Niet te groot, niet te klein, de lucht, de fietsen, het liberale en multiculturele klimaat.”
Zelf verband meenemen
Kiss hekelt het feit dat premier Orbán de gezondheidszorg en het onderwijs zo verwaarloost. “Hij laat wel het zoveelste voetbalstadion bouwen, en zegt dan dat hij dat allemaal doet voor de jeugd en de volksgezondheid. Maar ziekenhuizen worden niet vernieuwd, en te veel leraren kunnen niet eens rondkomen van hun salaris. Het niveau van onderwijs was heel goed, maar het wordt nu kapotgemaakt. En ja, je betaalt daar ziekenfondspremie en dan krijg je op papier gratis zorg. Maar je ligt wel met acht mensen op één zaal, en voordat je wordt opgenomen geeft het ziekenhuis je een hele lijst door van spullen die je zelf moet meenemen, denk aan verbanden, handdoeken en wc-papier.”
Hongaarse nationaliteit kopen
Kiss gaat drie keer per jaar terug naar haar geboorteland en schrikt telkens van het contrast met Nederland. “Er zijn zoveel daklozen en bedelaars. Het verschil tussen rijk en arm is gigantisch.”
‘Orbán is net als Trump niet honderd procent geestelijk gezond’
Hongarije gaat weliswaar nog niet zover als Turkije. Maar parallellen met het beleid van Erdogan, Trump en Poetin zijn er wel: “Orbán is net als Trump niet honderd procent geestelijk gezond, hij laat zich omringen door mensen die corrupt zijn en weet ook nog eens een club fans te behouden. Orbán wil zogenaamd het beste voor zijn volk, maar schildert ondertussen Brussel, de EU, en Soros af als vijanden. Bij de demonstraties in april liet de regering-Orbán de cameramannen inzoomen op de gaten in de stoet demonstranten, zodat de tv-journaalkijkers dachten dat de animo niet zo groot was. Orbán heeft zoveel trucjes. Hij wil dat zoveel mogelijk partijen meedoen aan de landelijke verkiezingen en ondersteunt die ook financieel. Daardoor krijg je heel veel partijen, maar die verbrokkelen de tegenstem. Want die kleine partijen zijn allemaal niet in het parlement gekomen.”
Verder noemt Kiss ook de regel dat iedereen die voor een bepaald bedrag staatsobligaties koopt, meteen de Hongaarse nationaliteit krijgt. “Dus tienduizenden buitenlanders, vooral Chinezen, Russen en mensen uit Arabische landen, worden zonder enige screening Hongaar.”
Anneke Jansen
Zou u deze kritiek ook in Hongarije durven uiten? “Ja, voor mezelf ben ik niet bang. Er zijn duizenden met mijn naam. Ik ben daar zeg maar Anneke Jansen. Maar voor mijn drie broers die nog in Hongarije wonen, zou ik wel voorzichtig zijn. Ik wil niet dat zij in de problemen komen.” Waaraan moet ik dan denken? “Als je iets negatiefs over Orbán zegt in de media, dan kun je bijvoorbeeld de belastingdienst verwachten. Die staat dan ineens op je stoep en die ploegt je hele administratie door totdat ze iets gevonden heeft.
Hulp van Poetin
‘Ik lig hier vaak wakker van’
Wat valt tegen dit beleid te doen? “Goede vraag. Hoe langer Orbán aan de macht is, hoe moeilijker het wordt om dit te veranderen. Ik lig hier vaak wakker van. Ik vrees dat hij democratisch niet meer weg te stemmen is: net als bij de vorige verkiezingen gaat hij weer alle mogelijke trucjes en verkiezingsfraudetechnieken gebruiken. Sinds Trump aan de macht is, vraag ik me af of Orbán ook hulp krijgt van Poetin.”
Kiss vindt het belangrijk dat mensen weten hoe het nu gaat in Hongarije: “Want hoe zorgelijk het ook is, dit haalt doorgaans het achtuurjournaal niet.”
Aniko Kiss werkt sinds 2009 aan de VU als studentenpsycholoog. Zij is geen deskundige op het gebied van Hongaarse politiek, maar wil als burger haar zorgen uiten over haar geboorteland.