Er ligt een flinke stapel papier voor Maurice Limmen. Achter de voorzitter van de Vereniging Hogescholen staan kratten met nog veel meer bezwaren van studenten tegen de langstudeerboete. Limmen, met een microfoon in zijn hand voor de deur van de Tweede Kamer, begint simpelweg bovenaan de stapel met het voorlezen ervan.
“Ik maak bezwaar tegen de boete. Ik ben langstudeerder vanwege het overlijden van mijn moeder. Ook heb ik als mantelzorger voor mijn broer gezorgd na zijn ongeluk, tot het moment van zijn overlijden.”
Limmen leest er nog een voor: “Tijdens mijn studie verpleegkunde stierf mijn opa aan longkanker en tijdens het schrijven van mijn scriptie kreeg ik te horen dat een vriendin ernstig ziek was.” Door mentale problemen deed de student in kwestie drie jaar langer over haar studie. “Het is oneerlijk dat ik door mijn mentale gezondheid een boete zou krijgen omdat ik te lang studeer.”
25 duizend
De afgelopen maand verzamelde het hbo bij studenten en medewerkers ruim 25 duizend bezwaren tegen het kabinetsplan om een langstudeerboete in te voeren. Vandaag begint een ‘voorleesmarathon’ – want alle bezwaren moeten gehoord worden, vindt de Vereniging Hogescholen. Onder meer Rob Jetten (fractieleider van D66), Jimmy Dijk (SP) en Laurens Dassen (Volt) dragen elk een kwartier lang tientallen bezwaren voor.
Het nieuwe kabinet wil dat iedere bachelor- of masterstudent die méér dan een jaar uitloopt vanaf 2026 drieduizend euro extra collegegeld gaat betalen. Dat zou de schatkist zo’n 285 miljoen euro per jaar moeten opleveren. Het is maar één van de vele bezuinigingen op het hoger onderwijs, maar deze langstudeerboete is wel de meest in het oog springende.
Blessures en bijbaantjes
En de meest gehate. Universiteiten en hogescholen zijn mordicus tegen. Studenten ook: ze noemen de boete in hun bezwaren “belachelijk”, “oneerlijk”, “onrechtmatig” en “onzin”.
Ze leggen uit dat er heel veel redenen zijn om studievertraging op te lopen. Ziekte, een overlijden in de familie, schulden, bijbaantjes, mentale problemen, prestatiedruk, chronische ziekte…
Een student van een sportopleiding heeft door twee zware blessures veel vertraging opgelopen. Een mbo’er stapelt al jaren de ene na de andere studie om hogerop te komen en zou op die manier ook tegen de boete aanlopen. Het is een “stap terug voor de mensheid”, zo leest Volt-leider Laurens Dassen voor uit een van de bezwaren.
Nu al gevolgen
Terwijl Dassen verder leest legt Maurice Limmen uit waarom hij ook langs andere hogescholen trekt om de bezwaren voor te laten lezen. “De boete is een drempel om deel te nemen aan het hoger onderwijs”, vindt hij.
Recent was hij op de Hogeschool Rotterdam, waar een vrouw hem vertelde dat ze vanwege de aangekondigde boete een andere studie wil kiezen: in plaats van een bachelor gaat ze een associate degree doen, waar de boete volgens de kabinetsplannen niet zal gelden. Limmen: “Die vrouw zei: ik kan het me financieel nét veroorloven om weer te gaan studeren, maar die boete kan ik er niet bij hebben.” De aankondiging van de boete “heeft nu al impact”, constateert Limmen.
Schop onder de kont?
“Het is de enorme variatie aan redenen die me raakt”, zegt D66-leider Rob Jetten na zijn voorleesbeurt. “Ik sprak laatst een stapelaar. De langstudeerboete is voor hem een extra reden om te twijfelen over doorstuderen. De maatregel raakt juist de groep die zich via het hoger onderwijs kan emanciperen.”
Hebben sommigen langstudeerders niet juist baat bij een schop onder hun kont? “Die studenten heb je ook, maar dat is maar een kleine groep”, schat Jetten. “Terwijl het invoeren van die boete iedereen stress geeft. Stel dat het de minister bij de uitwerking van het wetsvoorstel lukt om bepaalde groepen studenten uit te zonderen, dan is de financiële opbrengst van de boete zo laag dat je je kunt afvragen waarom je het eigenlijk nog doet.”
SP-leider Jimmy Dijk staat inmiddels klaar om het stokje van Laurens Dassen over te nemen. Deze maand gaat de voorleesmarathon nog naar de Hogeschool Leiden en langs andere instellingen. Daarna komt hij weer terug naar Den Haag. Op dinsdag 26 november overhandigt de Vereniging Hogescholen alle bezwaren aan de onderwijscommissie van de Tweede Kamer.
Wat is dit voor truttige bedoening – een tournee voorleessessies op onderwijslocaties? Leuk hoor voor de bühne, maar voor wie staan de Jettens, Dijken en Dassens c.s. daar precies te declameren? Ga met een podium voor de deur van het ministerie staan, tot Eppo er gek van wordt.
Een boete voor langer studeren is voor niemand fijn. Maar….. dit is geen nieuw probleem. Een deel van het probleem is vaak gekoppeld aan een schrijnend gebrek aan passende huisvesting nabij de campus, reizen, bijverdienen voor levensonderhoud etc. Verder zou het ook fijn zijn als meer aandacht komt voor dit probleem dat er langere tijd is: studenten met een beperking, mantelzorgers of andere bijzondere omstandigheden doen vaker langer over hun studie en betalen al meer dan andere studenten terwijl ze daar niet voor kunnen kiezen. Het collegegeld blijft hetzelfde voor een voltijdstudie, ookal kun je alleen in deeltijd studeren. Meer hybride onderwijs en toegankelijker onderwijs zouden in elk geval een klein beetje kunnen helpen.