Pesten, machtsmisbruik, (seksuele) intimidatie: universiteitsmedewerkers kunnen te maken krijgen met allerlei vormen van ongewenst gedrag. Vanaf volgende zomer kunnen ze terecht bij hun eigen onafhankelijke ombudsman of -vrouw.

Medewerkers en studenten maken lang niet altijd melding van grensoverschrijdend gedrag: ze zijn bang hun loopbaan te schaden, of weten simpelweg niet waar ze terecht kunnen. Een klacht heeft ook niet altijd zin, zoals vandaag weer eens bleek uit een artikel in NRC Handelsblad.

Patronen signaleren

Daar moet iets aan gebeuren, vindt zo ongeveer iedereen. Aan de cao-tafel is daarom afgesproken dat elke universiteit vóór 1 juli 2021 een eigen onafhankelijke ombudspersoon in dienst moet hebben. Vier universiteiten hebben daar al mee proefgedraaid.

Dat experiment is afgerond, schrijft minister Van Engelshoven aan de Tweede Kamer. Inmiddels hebben de universiteiten en vakbonden afspraken gemaakt over de nieuwe ombudsfunctie.

Kern van de zaak: de ombudspersonen worden volledig onafhankelijk en rapporteren direct aan het college van bestuur. Ze kunnen ook zelf besluiten om onderzoek uit te voeren naar meldingen. De hoop is dat zij patronen van ongewenst gedrag signaleren.

Drie dagen

Maar dan komen de praktische vragen. Waar zit zo iemand bijvoorbeeld? Een eigen kantoortje op de campus is fijn, want de ombudspersoon moet wel vindbaar zijn. Tegelijkertijd moet je er als medewerker ook “onopvallend” terecht kunnen.

En krijgen ze genoeg uren voor hun werkzaamheden? Ze moeten best veel doen. Ter illustratie, aan de Erasmus Universiteit Rotterdam heeft de ombudspersoon maar liefst zes rollen: adviseur, verwijzer, faciliterend gespreksleider, klachtenbehandelaar, bemiddelaar en onderzoeker.

De vier huidige functionarissen uit de pilot zijn aangesteld voor een periode van twee of drie jaar, voor 12 tot 20 uur per week. Dat is niet altijd genoeg, blijkt uit de evaluatie. Een goede ombudspersoon heeft een werkweek van minstens drie dagen. Vier of vijf mag ook.

En geef ons even de tijd, zeggen de ombudspersonen in de evaluatie. Voor je weet wat er speelt en voor je een cultuurverandering in gang hebt gezet, ben je zo drie tot vijf jaar verder.

Ook voor studenten

De ombudspersoon is er niet alleen voor medewerkers, maar ook voor studenten, hebben de universiteiten en vakbonden afgesproken. Eind 2022 vindt een nieuwe evaluatie van de ombudsfunctie plaats.

De minister is optimistisch. Ze denkt dat de ombudspersoon ook voor het hbo een goed idee is. Daar gaat ze op aandringen van de Tweede Kamer met de hogescholen over praten, kondigt ze aan.