Allemaal leuk en aardig, die seculiere democratie en die mensenrechten en zo, maar voor de meeste mensen op aarde is het vooral belangrijk wat God daar allemaal van vindt. Bijzonder hoogleraar Religie en Duurzame Ontwikkeling Azza Karam legt uit waarom we niet om religie heen kunnen.
“Duurzaamheid gaat om wel wat meer dan het milieu en het klimaat”, antwoordt de kersverse bijzonder hoogleraar Religion and Sustainable Development (Religie en Duurzame Ontwikkeling) Azza Karam op de – toegegeven – wat flauwe vraag welke rol religie speelt bij het oplossen van bijvoorbeeld de klimaatproblemen. “Duurzaamheid gaat over het milieu, maar ook over zaken als volksgezondheid en onderwijs en armoede en dergelijke. Daarbij speelt religie vanouds een cruciale rol. Het zijn de kerken, moskeeën en synagogen die hun gemeenschappen van water voorzien in tijden van droogte, natuurrampen en oorlog. Mensen gaan er naartoe om te schuilen en voor voedsel en water. Scholen, klinieken, bijna overal worden die gebouwd onder auspiciën van religieuze organisaties.”
Het proefschrift waarop Azza Karam in 1996 cum laude aan de UvA promoveerde, gaat over de politieke islam en hoe regimes voortdurend mensenrechten als wisselgeld gebruiken om islamitische groeperingen tevreden te houden. “Vrouwenrechten gaan altijd als eerste het raam uit”, aldus Karam. “Wanneer een regime last heeft van islamisten. Ze zeggen dan: ‘als jullie ons met rust laten, doen wij niet moeilijk over rechten voor vrouwen’.”
En ja, zegt ze, ook bij het redden van het milieu kun je niet zonder religieuze organisaties. “Ook wat het milieu betreft spelen religies traditioneel een grote rol. Het gaat immers om het rentmeesterschap van de mens, die van God de opdracht heeft gekregen zorg te dragen voor deze aarde, dit Hof van Eden.”
Kerkelijke organisaties
Azza Karam werkt voor de Verenigde Naties als senior adviseur bij het Population Fund en ze is voorzitter van de VN-taskforce voor de samenwerking met religieuze organisaties. Toen ze in 2004 voor de VN kwam werken kreeg ze te horen dat ze daar niks met religie deden.
“Althans, de westers-seculiere regeringen, die deel uitmaken van de VN, zeiden dat”, aldus Karam. “De Nederlandse regering, onder andere. Ik zei: ‘Jullie maken een grapje, zeker. Het is onmogelijk om je met volksgezondheid en scholing bezig te houden zonder religieuze organisaties en religieuze leiders te betrekken. Je kunt eenvoudigweg niet om ze héén. Jullie werken al met ze samen in jullie eigen landen! Veel sociale voorzieningen in Engeland en Scandinavië bereiken de bevolking via kerken en kerkelijke organisaties. Zeventig procent van de ziekenhuizen in de VS worden beheerd via de katholieke kerk, net als in Zuid-Amerika. Minstens dertig procent van de zorgvoorzieningen in de Sub-Sahara zijn in handen van kerkelijke organisaties, en dan hebben we het nog niet eens over de moskeeën en tempels.”
Begrafenisrituelen
Religeuze instanties hebben een enorme invloed op de bevolking en vaak ook een veel groter bereik dan de overheid. “Toen in 2014 ebola uitbrak in West-Afrika, werd snel duidelijk dat onder andere de begrafenisrituelen de oorzaak waren van de snelle verspreiding van het ebolavirus”, vertelt Karam. “Maar wetenschappers en artsen konden praten als Brugman, de mensen luisterden niet naar ze. Dus werden de religieuze leiders in die landen benaderd met de vraag: ‘alsjeblieft, meneer de imam, we vragen je niet om God van gedachten te laten veranderen, maar je zult die begrafenisrituelen echt verstandiger moeten uitvoeren. Staat er nergens in jullie teksten dat je de levende mensen moet beschermen tegen de doden?’”
Lees verder in de nieuwe Advalvas.