Op mijn airpods luister ik naar het onvolprezen radioprogramma De Taalstaat. Het is een speciale kinderaflevering waarin de prijs voor het beste jeugdboek van het jaar wordt uitgereikt.
Onze kinderboekensector verdient ook wel een steuntje in de rug. Nederlandse kinderen zijn de slechtste lezers van West-Europa; het leesvaardigheidsniveau van een derde van onze jeugd is te laag om goed te kunnen functioneren.
Al aan het begin van de radio-uitzending wordt de ontlezing pijnlijk duidelijk. Presentator en taalliefhebber Frits Spits bespreekt de genomineerden met zijn dertienjarige co-host Fedde. Fedde bekent dat hij de boeken aanvankelijk nog niet kende, “maar ik lees ook niet zoveel.”
Zelfs door mijn oortjes zie ik hoe die arme meneer Spits zich verslikt in zijn gemberthee. “Je kletst maar wat”, pruttelt hij vol ongeloof. Als deze jongen niet van lezen houdt, wie dan nog wel?
Fedde is namelijk niet zomaar een kind. Hij is nationaal voorleeskampioen en kinderdirecteur van het Kinderboekenmuseum. Maar wordt hem gevraagd of hij de zes genomineerde boeken inmiddels wél heeft gelezen, dan zegt-ie plompverloren: “Helaas wel.” Alsof Rob Kemps zegt dat hij carnaval altijd een moetje heeft gevonden.
Desalniettemin lijkt leeshaat onder kinderen langzaam gemeengoed te worden. “Het fijne aan gedichten is dat ze zo kort zijn, je bent er zo mee klaar”, klinkt het bij monde van een genomineerde dichter. Voor boekenhater Fedde heeft hij dan ook het gouden ei van Columbus uitgevonden: “Als je voor je lijst moet lezen, neem je gewoon drie gedichten in plaats van een heel boek.”
In allerijl vraagt meneer Spits aan de 47-jarige gastartiest Theun met een h of hij wel een lezer is. “In potentie”, antwoordt de liedjesschrijver tot overmaat van ramp. Ook de taalvaardigheid van volwassenen is de afgelopen tien jaar gekelderd.
Wout zonder h herkent zich wel in Theun. Ik ben in potentie een geweldige lezer, maar in de praktijk strand ik regelmatig op pagina 12. En dat is nog altijd meer dan ik de eerste jaren na de middelbare school las.
Drie jaar literatuurlijsttirannie had al het leesplezier eruit geramd. En ik ben niet de enige. Onderzoek wijst op een brede trend van wegsijpelend leesplezier door toedoen van verplichte lectuur.
Zelfs onze nationale kinderboekenvoorleeskoter wordt er ongelukkig van als hij een handjevol boeken krijgt opgedragen. Want moeten = stom. Dat is funest voor het leesplezier, en dus de leesvaardigheid.
Dat geldt net zo goed voor velen in de grotemensenwereld, inclusief mijzelf. Wees dus niet te streng voor jezelf als een boek je niet bevalt. Durf het weg te leggen en pak een ander boek. Of de krant. De Donald Duck voor mijn part. Maar maak lezen weer leuk, voor je eigen plezier (en dat van meneer Spits).