Toen Bright Richards, net uit het asielzoekerscentrum, begin jaren negentig in Nijmegen ging wonen, kocht hij in een toeristenwinkel een paar Hollandse klompen. Van die grote gele, beschilderd met bloemetjes. Die droeg hij overal waar hij ging: op straat in de winkel, in het gemeentehuis, toen hij toelatingsexamen deed voor de Toneelacademie. Zelfs die keer dat hij koningin Beatrix ontmoette, liep hij op die klompen. Hij droeg ze in combinatie met zijn Afrikaanse kleding en was dus een opvallende verschijning. “Achteraf denk ik dat ik het deed om gezien te worden”, zegt Richards. “In Liberia, waar ik vandaan kom, werd ik overal waar ik kwam gezien en ik moest er ontzettend aan wennen dat dat in Nederland niet meer zo was.”
New Dutch Connections (NDC) werd in 2004 opgericht door Bright Richards en Margriet Stuurman. NDC ondersteunt vluchtelingen via theater-voorstellingen en leermodules bij hun integratie en inspireert hen om weer in zichzelf en in hun dromen te geloven. Samen met betrokken burgers, bedrijven, onderwijs-instellingen en maatschappelijke organisaties organiseert de stichting trainingen en events.
Richards was een ster in Liberia. Hij speelde een van de hoofdrollen in een door hemzelf ontwikkelde, satirische soapserie en kon de straat niet op zonder belegerd te worden door een massa fans. “Zoals Michael Jackson”, vertelt hij. “Mensen gingen om me heen staan, wilden me aanraken en omhelzen. De politie kwam erbij omdat er verkeersopstoppingen ontstonden. Ik ontsnapte dan door in een taxi te springen.”
Totdat in 1989 een burgeroorlog uitbrak, toen was het sprookje snel afgelopen. In zijn voorstelling Bright Side of Life, op 12 en 15 december speciaal voor VU-medewerkers in cultuurcentrum De Griffioen, vertelt hij er een bloedstollend verhaal over. Hoe hij, naakt, oog in oog stond met een jongen die een AK47 op hem gericht had en op het punt stond hem te executeren. Hoe ze elkaars angst konden proeven en een vreemdeling zijn leven redde door tegen de jongen te zeggen dat hij Richards moest laten gaan omdat hij hem kende. “Mijn leven gered omdat iemand mij kende”, zegt Richards.
Gunfactor
Dat is een rode draad in zijn werk geworden: gekend worden, gezien worden, opvallen, want dan kom je vooruit. Zelf was hij opgevallen in het asielzoekerscentrum omdat hij daar een entertainmentprogramma verzorgde. Een medewerker introduceerde hem toen bij de organisatie van het Internationaal Festival in Nijmegen en sindsdien heeft hij een carrière als theatermaker. “In mijn vakgebied solliciteer je niet”, zegt hij. “Niemand heeft me ooit naar mijn diploma gevraagd. Mensen komen naar me toe en zeggen dat ze met me willen werken. Zo werkt dat in Nederland. Je moet een gunfactor hebben.”
Gekend worden, gezien worden, opvallen, dan kom je vooruit
Daarom neemt hij altijd een groep vluchtelingen mee naar zijn voorstelling Bright Side of Life, waarmee hij al een paar jaar de theaters afgaat. Het zijn mensen die iets kunnen, ict’ers of journalisten of vormgevers of wat dan ook. “Ik hoop dat er dan mensen in de zaal zitten die hen zien en hen verder willen begeleiden. Op die manier hebben vluchtelingen al vaak werk gevonden”, aldus Richards.
Door de corona is dat allemaal wat moeilijker geworden. “Ik nam altijd zo’n vijftien mensen mee, maar nu er maximaal dertig mensen in het publiek mogen, moet ik het aantal aanpassen”, zegt hij. Bright Side of Life is een veelzijdig programma met muziek, toneel, verhalen, matchmaking en veel interactie met het publiek, maar omdat er nu afstand gehouden moet worden, is er minder ruimte voor spontane ontmoetingen. Aan het begin van de corona-uitbraak werd één van zijn medewerkers flink ziek. Hij overleefde het, maar is nog steeds aan het revalideren, vertelt Richards. Daarom zorgt hij er ook op het podium voor dat iedereen voldoende afstand blijft houden.
Know your rights
Richards brengt dus de arbeidsmarkt het theater binnen, maar andersom brengt hij theater ook naar het bedrijfsleven. Met zijn stichting New Dutch Connections organiseert hij workshops op onder meer de Zuidas, om door middel van trainingen en theatrale ontmoetingen tussen werkgevers en vluchtelingen te organiseren. “Aan de VU doen we dat ook, onder andere een 10-wekelijkse cursus Know Your Rights aan de Rechtenfaculteit in samenwerking met DLA Piper, waarbij vluchtelingen leren over hun rechtspositie in Nederland, en via een buddysysteem worden gekoppeld aan een VU-student.”
“Het maakt niet uit waar je vandaan komt, waar je je goed voelt, daar ben je thuis”, is Richards motto. “Het is een Afrikaans gezegde, ik begin er mijn voorstelling mee”. Voelt hij zich goed in Nederland? “Ik maak me zorgen om de hypotheekrenteaftrek en om de discussie over een verblijfsvergunning voor de circusolifant Buba, dus ja, ik ben hier helemaal thuis. Hahaha.”
Vrouwelijke premier
Er is wel het een en ander veranderd sinds hij in Nederland arriveerde, in 1993. “Iedereen wilde toen de multiculturele samenleving laten slagen, daar werkten we allemaal aan samen. Een antimigrantenpartij als de CentrumDemocraten werd door iedereen met de nek aangekeken en in een isolement gedrukt. Je had antiracismefestivals. Nu klinkt de retoriek dat de multiculturele samenleving is mislukt en trekken extreemrechtse partijen 20 procent van de Nederlandse kiezers.”
Laat Nederland maar het goede voorbeeld geven
Maar Richards ziet de toekomst niet somber in. “Ik ben realistisch positief”, zegt hij. “Ik hoop dat we binnenkort eerst een vrouwelijke premier krijgen, en dan iemand met een andere culturele achtergrond, daar zijn we aan toe. Als we dat willen, is het zo gebeurd. Alle politieke partijen moeten een vrouwelijke lijsttrekker benoemen.” Waar hij dat optimisme op baseert? “Nederland is iedereen altijd aan het vertellen hoe het moet, dus laat het het goede voorbeeld maar geven.”