De VU neemt afstand van een oproep van wetenschappers om Israël te boycotten. Hoogleraar Thijl Sunier, die de oproep ondertekende, vindt dat kwalijk.
De oproep tot een academische boycot van Israël, inmiddels ondertekend door 573 wetenschappers (van wie 33 van de VU) en 1195 studenten (van wie 146 van de VU) wordt niet gesteund door de Nederlandse universiteiten, twitterde Pieter Duisenberg, de voorzitter van universiteitenkoepel VSNU. Universiteiten zijn een vrijplaats voor debat en onderzoek en een oproep voor een boycot hoort daar absoluut niet bij, aldus Duisenberg. De VU-bestuursvoorzitter Mirjam van Praag sluit zich daar volmondig bij aan.
Hoogleraar islam in Europese samenlevingen Thijl Sunier, die de petitie ondertekende, vindt de argumentatie van Duisenberg en Praag merkwaardig. “Namens wie spreken zij eigenlijk? Wie bedoelt Van Praag met wij? Is dat het college van bestuur? Ze kan niet de hele VU bedoelen, want een flink aantal wetenschappers en studenten is vóór een boycot.”
De petitie is een oproep om Israël te boycotten als academische instelling. Dan is het toch logisch dat Duisenberg en Van Praag als vertegenwoordigers van die instellingen reageren?
“Maar niet door nadrukkelijk te zeggen dat ze die oproep niet steunen. Ik heb als voorzitter van een samenwerkingsverband van instituten die zich met islamstudies bezighouden, Netherlands Interuniversity School for Islamic Studies, ook een verzoek gekregen die petitie te ondertekenen. Maar met het bestuur hebben we besloten dat als instelling niet te doen en dat aan de individuele wetenschappers over te laten. Iedereen moet dat voor zichzelf kunnen bepalen; het is niet aan een instelling om dat te doen. Speak for yourself, zou ik tegen Van Praag willen zeggen.”
‘Erger kan het voor de Palestijnen niet worden’
Pikant is dat Duisenberg bij zijn verklaring een link heeft geplaatst naar een stuk in Elsevier Weekblad met harde oordelen over de ondertekenaars.
“Dat vind ik heel kwalijk, al helemaal omdat de schrijver van dat stuk, Bart Collard, deel uitmaakt van de rechts-conservatieve kring rond Afshin Ellian en Andreas Kinneging en dat soort mensen, voor de website The Post Online schrijft en connecties heeft met het Forum voor Democratie.”
“Te beweren dat er geen sprake is van een ongelijke strijd tussen Israël en de Palestijnen, zoals Collard doet, is een gotspe. Als Israël het recht heeft zich te verdedigen, zoals onze regering zegt, waar is dan het zelfverdedigingsrecht van de Palestijnen? Het gaat ook niet alleen om de oorlog die nu gaande is, maar om alles wat eraan vooraf is gegaan. Israël dat doorgaat met de kolonisatie van Palestijnse gebieden, Palestijnen die uit hun huizen worden gezet.”
Collard verwijt de ondertekenaars ook hypocrisie omdat ze niet protesteren tegen de slachtoffers van allerlei islamitische regimes, wat ik altijd een jij-bak vind. Maar als er een aanleiding voor is, onderteken ik ook een petitie dáártegen. Bovendien, de petitie is geen steun aan Hamas, maar om solidariteit te betuigen met het lot van de Palestijnen.”
Een academische boycot zou grote gevolgen hebben voor Israëlische onderzoekers die misschien ook heel kritisch zijn ten aanzien van hun regering. Denk aan mensen met een tijdelijke aanstelling die werkloos worden, onderzoeksprojecten die gestaakt moeten worden.
“Na de mislukte coup in Turkije in 2016, toen Erdogan duizenden mensen in de gevangenis liet gooien, is er ook overwogen om Turkse universiteiten te boycotten. Toen hebben we daar ook discussie over gehad. Ten tijde van de Apartheid in Zuid-Afrika is er ook een culturele en academische boycot geweest. Ik denk dat we ook moeten luisteren naar de mensen in het land zelf. In Turkije waren er zeker academici die zelf opriepen tot een boycot van hun instelling.”
Dus de rampzalige gevolgen voor individuele onderzoekers nemen we voor lief?
“Deze oproep zie ik vooral als een statement aan Israël. Wat de daadwerkelijke consequenties zouden zijn als het echt tot een boycot kwam… ik denk zelf aan het verbreken van overeenkomsten tussen Nederlandse en Israëlische instellingen die de uitwisseling van studenten regelen en dergelijke. Afhankelijk van het onderzoeksproject hoeft niet elke individuele samenwerking tussen onderzoekers te worden gestaakt, het is meer dat men erop aandringt daar kritisch naar te kijken. Het is ook niet zo dat we individuele mensen, met wie we altijd hebben samengewerkt, opeens als paria gaan beschouwen.”
‘Je moet goed luisteren naar wat de mensen in het land zelf te zeggen hebben’
U bent dus voor een softe boycot.
“Je moet goed luisteren naar wat de mensen in het land zelf te zeggen hebben. Vaak steunen ze sancties tegen hun land zelf.”
Universiteiten werken samen met allerlei landen en organisaties die mensenrechten schenden, China, Shell… Als je consequent bent, moet je die allemaal boycotten.
“Een boycot tegen Chinese staatsuniversiteiten zou ik vanwege het geweld tegen de Oeigoeren zeker steunen. Maar het hangt ook van allerlei verschillende factoren af. De belangen die ermee gemoeid zijn, het doel dat je hoopt te bereiken.”
Als Israël geïsoleerd raakt door een boycot, zou het land kunnen radicaliseren en zou je de situatie alleen maar verergeren.
“Eerlijk gezegd denk ik dat de situatie voor de Palestijnen niet erger kan dan die nu is.”