Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
7 november 2024

Campus
& Cultuur

‘Omboeken’ in het Pantheon naast de aula

De VU heeft sinds kort haar eigen Pantheon, een kunstinstallatie waarin je je kunt terugtrekken met een echt, fysiek boek.

De architect Hendrik Petrus Berlage ontwierp in 1915 een ‘Pantheon der Menschheid’, naar het voorbeeld van het beroemde Romeinse, bijna 2000 jaar oude gebouw. Het moest een achthoekige constructie met een koepel worden, waar mensen tot bezinning konden komen onder het licht dat door een gat in de top op hen zou neerdalen.

Het Pantheon van Berlage is er nooit gekomen, maar kunstenaar Henk Schut heeft zich erdoor laten inspireren voor zijn eigen Pantheon: een achthoekige, houten constructie links naast de aula in het hoofdgebouw. Aanzienlijk kleiner dan het Pantheon dat Berlage zou hebben gebouwd, maar er kunnen meer mensen in dan je zou denken. Aan de buitenkant zijn schappen met boeken, binnen kun je op de ongelijke vloer zitten, die uit meerdere hellende vlakken bestaat, leunend tegen de dito wanden. Het zit opmerkelijk comfortabel.

Je hoort ook het geluid van de vleermuizen

Er zitten luidprekers in de wanden, waaruit je mensen kunt horen vertellen over een boek dat hen heeft geïnspireerd, maar er klinken ook omgevingsgeluiden en het geluid van de vleermuizen die ’s avonds op de campus rondvliegen.

Reflecterende vleermuizen

Schut heeft die geluidsopnames op de VU-campus gemaakt, waar hij een poos lang ’s avonds mensen aansprak die daar zaten, sportten of werkten. “Ik vond dat best moeilijk”, zegt hij, “je moet over een drempel heen om in de sfeer van mensen te komen en aan te spreken. Ze denken misschien: wat moet die nou van me?”

De vleermuizen heeft hij opgenomen omdat ze zich oriënteren met behulp van de weerkaatsingen, reflecties, van hun eigen geluid. “Ik dacht: dat doen mensen hier op de VU ook voortdurend, reflecteren op dingen.”

Anders omgaan met boeken

Het Pantheon werd gisteren onder grote belangstelling officieel geopend door bestuurslid Marcel Nollen met speeches van Nollen zelf en van Hilde van Wijngaarden, directeur van de VU-bibliotheek, die uitlegde dat de kunstinstallatie van Schut gezien moet worden in het kader van ‘Omboeken’, een project waarmee de bibliotheek buiten de paden van de traditionele omgang met boeken wil treden. De boeken moeten het magazijn uit om de lezer te bereiken, zei Van Wijngaarden. Dat heeft al geresulteerd in workshops en bijvoorbeeld een Pride-bibliotheek, en nu in het Pantheon. “Verwacht nog veel meer van dit soort projecten over de hele campus”, aldus Van Wijngaarden.

Kunstenaar Henk Schut in zijn Pantheon.

Ook de nieuwe voorzitter van de universitaire studentenraad Joep van Dijk hield een speech. Hij pakte een boek van een van de schappen, Dostojewski’s Notes from Underground, een boek dat voor hem levensbepalend is geweest, en begon te vertellen dat de VU-bibliotheek 30 kilometer aan boeken in huis heeft, genoeg om de weg van Amsterdam naar Leiden mee te bedekken.

Onze universiteitsbibliotheek heeft 30 kilometer boeken in huis

Van Dijk is een begenadigd spreker, dat heeft hij op een speechclub geleerd, vertelde hij tijdens de borrel na de opening (hij dronk Fanta Cassis). Daarna begon hij Notes from Underground weer aan te prijzen.

Ode aan de verbeelding

Schut noemt zijn installatie een ode aan de verbeelding: “Ik kwam op het idee toen ik hier op de campus rondliep. Je kunt hier overal zomaar gaan zitten en deel uitmaken van de gemeenschap, praten met andere mensen, lezen, nadenken. Verderop, op de Zuidas, komt er meteen iemand naar je toe om te vragen wat je wilt drinken, wilt consumeren als je gaat zitten. Er zijn daar geen scholen, er is geen park. Het is daar volkomen vercommercialiseerd.”

Zijn Pantheon is een ode aan de vrijplaats die de campus is. Er was een groep Chinese studenten in gaan zitten die volgens Schut blij verrast waren dat je je op de campus kon terugtrekken met een echt fysiek boek. “Ze lezen tegenwoordig alleen nog maar op de telefoon.”