Ons lichaam draagt nog altijd de sporen van de oertijd in zich en daarmee zijn we slecht toegerust op het leven van tegenwoordig: we eten als er eten in de buurt is (te vaak) waardoor we te dik worden, we krijgen last van hart- en vaatziekten en burn-outs. VU-hoogleraar evolutionaire psychologie Mark van Vugt en schrijver Ronald Giphart schreven een boek over deze door de evolutie veroorzaakte mismatches.
Oude Nokia
Het idee voor het boek Mismatch kwam tot stand toen Giphart als VU-schrijver Van Vugt ontmoette. Samen bereidden ze een college voor over psychologie en literatuur toen de term ‘mismatch’ viel, en niet vanwege een karakterbotsing tussen de beide heren, maar tussen hoe ons lichaam en ons brein in elkaar zitten en onze omgeving. Onze omgeving is na het ontstaan van de landbouw veel sneller geëvolueerd dan wij, en daar wringt het. Dankzij onze voorouders op de savannes van Afrika eten wij te veel, vallen we op de verkeerde personen en zijn bang voor gevaren die er niet zijn. We zijn kortom een oude Nokia in de wereld van de smartphones, misschien zijn we zelfs wel een oude telefoon met draaischijf, erger nog: een handgeschreven brief.
Revenge porn
Een mismatch die Giphart en Van Vugt beschrijven is bijvoorbeeld het huidige spanningsveld tussen privacy en onze neiging om alles vast te leggen en op internet te zetten: ‘In de kleine gemeenschappen van onze voorouders wisten mensen heel veel van elkaar en ieders reputatie werd voortdurend getoetst. Maar om de groep bij elkaar te houden en conflicten te vermijden, moest men elkaar de ruimte geven en was de privacy en autonomie van een persoon enorm belangrijk.’ Nu leidt deze mismatch tot zogeheten revenge-porn, expliciete naaktfoto’s en -filmpjes die tegen de wil van de gefilmde op internet zijn gezet en waarmee mensen hun hele leven soms wordt geruïneerd.
Mismatch-test
Sowieso leidt onze obsessie met digitale media ertoe dat we ‘reageren op prikkels die niet echt zijn en niet reageren op prikkels die wel echt zijn’. We maken ons druk om het lot van soapsterren, verwarren porno met echte seks. Het boek rijgt in een prettige meanderende stijl anekdotes, weetjes en ideeën aan elkaar, je slaat het ergens open en je blijft lezen. Het zijn mooie, goedgeschreven verhalen, maar bij veel van die verhalen rijst wel de vraag: hoe wetenschappelijk onderbouwd is dit nu echt? Het boek zelf geeft het antwoord; het sluit af met een ironisch bedoelde mismatch-test waarin je kunt testen in hoeverre je zelf een evolutionaire mismatch bent: in het ziekenhuis geboren? Wonend in de stad? Geen liefhebber van barbecue of roddelen? Zet je vaak selfies op sociale media? Dan zit je zeker in de gevarenzone. De test is bedoeld om mensen aan het denken te zetten over hoe we de weg kunnen kwijtraken in onze moderne cultuur en daarin slaagt hij goed.
Ronald Giphart en Mark Van Vugt houden op 12 februari een lezing op de VU over hun boek Mismatch. Van Vugt wordt bovendien binnenkort columnist van Advalvas. Zijn eerste column verschijnt in het nummer van 9 maart.