Hoogleraar theologie en religie in post-traumatische samenlevingen Katja Tolstaja is benoemd tot Theoloog des Vaderlands. Ze wil discoursen nuanceren en de rijkdom van de oosters-orthodoxe traditie ontsluiten.
Katja Tolstaja, sinds 2020 hoogleraar theologie en religie in post-traumatische samenlevingen aan de VU, is in de Nacht van de Theologie op 11 november uitgeroepen tot Theoloog des Vaderlands. Daarmee is die positie na een onderbreking van twee jaar weer in handen van een VU-theoloog. In 2018 was Stefan Paas Theoloog des Vaderlands en in 2019 Samuel Lee.
Tolstaja onderzoekt de verwerking van trauma’s in samenlevingen en hoe je die op collectief niveau een plek geeft zonder het individu tekort te doen.
Oekraïne
“Neem de annexatie van de Krim in Oekraïne”, zei Tolstaja in 2020 tegen Ad Valvas. “De gevoeligheden daarachter gaan deels terug op een trauma: het verlies van een van de meeste heldhaftige plekken van de Russische vaderlandsgeschiedenis, Sebastopol. Tijdens de Krimoorlog in 1855 werd deze belangrijke havenstad ingenomen door vijandelijke legers. De mensen die toen vielen, worden nog altijd als helden geëerd.”
Op die heldenmythe grepen de Sovjetautoriteiten terug in de Tweede Wereldoorlog, toen de stad verdedigd moest worden tegen de Duitsers. De bloedige strijd duurde ruim acht maanden, tot de stad in Duitse handen viel. “Deze geschiedenis van trauma, patriottisme en mythevorming, speelde ook mee in de Krimcrisis van 2014”, aldus Tolstaja.
Discoursen nuanceren
Tolstaja, die als vluchteling uit de toenmalige Sovjet-Unie in Nederland arriveerde, zegt “simplistische discoursen” te willen nuanceren. “Wat zijn historische, theologische en politieke lijnen die conflicten – ook de huidige oorlog in Oekraïne – bepalen?”
De organisatie van de Nacht van de Theologie prijst Tolstaja omdat ze de relevantie van religie in de huidige geopolitieke ontwikkelingen laat zien. Ze wil met name “de rijkdom” van de oosters-orthodoxe theologische traditie ontsluiten.