Het mislukken van de bètasamenwerking was voor collegevoorzitter Jaap Winter niet de reden om te stoppen na een termijn. Zijn oude vak blijft trekken.
U zit er net lekker in: onlangs tekende u namens de VSNU een belangrijke overeenkomst over open access met Cambridge, u bent hard bezig universiteitennetwerk Aurora verder op poten te zetten en met Bruto Academische Waarden. Die projecten zijn nog niet af. “Dat zijn ze over vier jaar ook niet. De belangrijke thema’s voor de VU heb ik niet verzonnen. Die worden heel breed gedragen door de wetenschappers en anderen die bij de VU werken. Iedereen formuleert het een beetje anders, maar de betrokkenheid is in de kern hetzelfde: het gaat om diversiteit. Onderwijs dat niemand uitsluit, iets bijdragen aan de maatschappij. Ik ben blij dat ik daar de afgelopen jaren een rol in kon spelen, maar die processen gaan echt wel door zonder mij.”
Als jurist bent u de perfecte onderhandelaar over open access. Blijft u dat doen? “Ik neem aan van niet. Data en artikelen moeten toegankelijk zijn voor iedereen, dat is belangrijk omdat onderzoek met gemeenschapsgeld wordt gedaan. Daarom is het ook van belang dat de onderhandelingen met uitgeverijen op het hoogste niveau plaatsvinden, door universiteitsbestuurders zelf. Dus ligt het niet voor de hand dat ik dat blijf doen.”
‘We hebben de beslissing eindeloos uitgesteld.’
Was het mislukken van de bètasamenwerking de druppel waardoor u besloot dat u niet langer collegevoorzitter wil zijn? “Nee, voor mezelf had ik dit in december al besloten. Ik wil terug naar mijn oude vak, corporate governance. Ik deed onderzoek naar en adviseerde over de dynamiek in de boardroom, meer specifiek de verhouding tussen raden van commissarissen en directies. Dat heb ik gemist en wil ik graag weer gaan doen. Het is een gebied dat momenteel erg in beweging is: we verwachten meer van commissarissen. We stellen ze eerder verantwoordelijk als het misgaat. Hoe kunnen zij invloed uitoefenen terwijl ze zelf niet aan de touwtjes trekken? Met dat soort vragen houd ik me bezig. En als je er te lang uit bent, wordt het moeilijker om terug te keren naar de wetenschap.”
Trekt u het zich aan dat de bètasamenwerking weer is mislukt? “Nee, dat lag buiten onze invloed. We hebben de definitieve beslissing eindeloos uitgesteld, tot die echt niet meer uitgesteld kon worden. Het lag in handen van de UvA, daar zijn de verhoudingen blijkbaar momenteel zo dat dit nog niet kan. Wij kunnen daar niets aan veranderen.”
Frustrerend, lijkt me. “Nee, juist omdat we er als VU alles aan hebben gedaan wat we konden. Het is niet anders.”
‘Ik had niet verwacht dat het gemakkelijk ging worden, maar dit was een heftige start.’
Uw eerste tijd hier hebt u ervaren als zwaar en eenzaam. Waar kwam dat door? “Ik werkte net drie weken bij de VU toen de plannen voor de bètafusie de eerste keer mislukten. Dat was vlak voor de kerst. In de kerstvakantie werd ik gebeld door een journalist over de zaak-Nijkamp [VU-economoom Peter Nijkamp werd van plagiaat, zelfplagiaat en datamanipulatie beschuldigd, red.], die vlak daarna aan het rollen kwam En tegelijk speelde de reorganisatie bij Aard- en Levenswetenschappen, die ik als erg pijnlijk heb ervaren. Ik had niet verwacht dat het gemakkelijk ging worden, maar dit was een heftige start.”
Hoe was de cultuur die u aantrof? “Er heerste veel wantrouwen jegens het bestuur. En veel negativiteit. Het eerste anderhalf jaar heb ik veel gepraat met wetenschappers en anderen in de organisatie, en telkens kreeg ik te horen wat er allemaal niet goed was. Voor een belangrijk deel was ik het eens met de kritiek. Maar als ik vroeg: hoe moet het wel? bleef het stil. De afgelopen jaren denk ik dat we weer positiever zijn gaan denken.”
Wat was het dieptepunt voor u? “De reorganisatie bij Aard- en Levenswetenschappen. Dat we het zover hebben laten komen dat zo’n heftige reorganisatie nodig was, waarbij de onderlinge verhoudingen zo op scherp werden gesteld, trek ik me aan als bestuurder. In die reorganisatie hebben we het onderlinge contact totaal verloren. Dat hebben we niet goed gedaan.”
Hebt u daar ’s nachts wakker van gelegen? “Ja, absoluut.”
En de nasleep, waarbij de VU door het College voor de Rechten van de Mens op de vingers werd getikt vanwege leeftijdsdiscriminatie. Hoe kijkt u daarop terug? “Ik ben er nog altijd van overtuigd dat degenen die de reorganisatie hebben geleid bij FALW nooit de intentie hebben gehad om op leeftijd te discrimineren, ook al ziet het mensenrechtencollege dat anders. Gelukkig zijn we er uiteindelijk met iedereen individueel uitgekomen. Maar nogmaals, ik trek het me als bestuurder aan hoe het is gelopen.”
Wat vond u het leukst aan collegevoorzitter zijn? “Het is een heel leuke baan. En ik denk dat het Aurora-netwerk helpen opzetten wel een van de leukste dingen was, omdat je daar bij zoveel inspirerende aspecten ziet die op andere universiteiten werken, waarvan we als VU kunnen leren en andersom.”
Zoals? “In Gotenburg hebben ze niet alleen programma’s om vluchtelingstudenten op te leiden, maar ook om ze aan een baan te helpen, door de hele universiteit heen. Zover zijn wij nog niet, daarom is het inspirerend om te zien hoe dat daar werkt.”
En waarin loopt de VU voorop? “Wij doen meer met student analytics, we gebruiken gegevens van studenten om ervoor te zorgen dat ze minder uitvallen en dat de aansluiting tussen de middelbare school en de universiteit goed verloopt. Ja, dan zit je altijd met privacy; je moet goed checken wat kan en mag, maar het levert ook iets op: namelijk minder uitvallers bij eerstegeneratiestudenten. Je kunt overleggen met middelbare scholen waarvan relatief veel studenten uitvallen, om te kijken waar dat nu aan ligt. Dan maak je je onderwijs echt inclusief. Daarin is de VU verder dan de meeste andere universiteiten.”