Toen de VU-campus in maart dit jaar dichtging vanwege corona, hoopten we in mei of juni weer terug te kunnen keren. Die horizon werd steeds een beetje opgeschoven, naar juni, juli, het najaar, de jaarwisseling. Collegevoorzitter Mirjam van Praag heeft het zelfs over jaren, als we de strategie van de VU in het kader van de coronacrisis en de periode erna bespreken.
“De acute crisissituatie is voorbij”, zegt Van Praag. “Maar totdat er een vaccin is, zullen we het nog wel een tijd met de anderhalvemetersamenleving of dergelijke maatregelen moeten doen.” Zelf denkt ze aan volgend jaar zomer, totdat er een vaccin is.
Maar ze weet het gewoon niet, benadrukt ze. Níemand weet het. “Ik heb ook geen glazen bol en ik wil niemand aan het schrikken maken.” Dat het niet meer hetzelfde wordt, lijkt haar evident. “Na de ontwikkeling van een vaccin, zal er een periode van wederopbouw beginnen. De economie is dan gekrompen, vraag en aanbod in een heleboel sectoren zullen niet meer op elkaar aansluiten omdat organisaties en mensen hun gedrag aan de crisis zullen hebben aangepast.”
‘Totdat er een vaccin is, zullen we het nog wel een tijd met de anderhalve samenleving moeten doen’
“En dat”, verzucht de voorzitter, “zal nog wel even duren.”Waar Van Praag aan denkt als ze het over de toekomst heeft, is de periode na die wederopbouw, het Nieuwe Normaal. “De periode na de reset.”
Nieuwe denktank
Komende dinsdag komt voor het eerst een nieuw opgerichte denktank bij elkaar om na te denken over hoe de VU er in het post-coronatijdperk uit gaat zien. Die bestaat vooralsnog uit het College van Bestuur inclusief de secretaris en de decanen van de faculteiten Geesteswetenschappen, Gedrag en Bewegingswetenschappen en de School of Business & Economics. “We zullen er ook andere mensen bij betrekken, zoals jonge wetenschappers, studenten en voor verscheidene onderdelen medewerkers van verschillende diensten.”, aldus Van Praag. “Maar eerst gaan we vaststellen welke veranderingen in de wereld gevolgen hebben voor de VU, zoals de nieuwe manieren van werken, de krimpende economie, gedragsveranderingen, de nieuwe mobiliteit.”
‘Er verandert niet zo gek veel aan de strategie voor de komende jaren’
De denktank zal beginnen met het onder de loep nemen van het hele leven op de VU-campus: “Wat de digitalisering van het onderwijs voor gevolgen heeft voor de opleidingen, het reisbeleid, want onze wetenschappers worden overal ter wereld uitgenodigd. Maar ook thema’s als het uitdragen van onze identiteit, kansongelijkheid en het welzijn van onze studenten en medewerkers zullen we behandelen binnen de denktank.” Uiteindelijk zal een aantal onderwerpen gekozen worden waaraan verder zal worden gewerkt.
Niet lang voor de coronacrisis uitbrak, heeft de VU haar strategie voor de komende jaren gepresenteerd. “Daar verandert deze crisis niet zo gek veel aan”, aldus Van Praag. “Alleen zal het gewicht van bepaalde ambities veranderen, en de volgorde van implementatie.”
Blended learning
Zo is door de crisis de digitalisering van het onderwijs in een stroomversnelling gekomen. “We waren al bezig met de ontwikkeling van een hybride vorm van onderwijs, waarbij online colleges worden gecombineerd met fysiek onderwijs op de campus”, legt Van Praag uit. “Het streven naar blended learning en een functioneler gebruik van de campus stond al in onze strategie.”
Maar helemaal digitaal wil de VU niet worden. “Studeren doe je niet in je eentje achter een computerscherm”, aldus Van Praag. “Dat is een team-effort, in discussie met elkaar je academische en sociale vaardigheden ontwikkelen. Een project als A Broader Mind kan niet thuis achter je computer, daarvoor moet je elkaar ontmoeten op de campus.”
‘Studeren doe je niet in je eentje achter een computerscherm’
Alle universiteiten, ook de VU, hebben de afgelopen maanden hun eigen online onderwijs geprezen. Van Praag doet het nu ook: “We hebben het fantastisch gedaan, ik maak een hele diepe buiging naar alle docenten, hoe gecommitteerd ze zijn geweest en dag en nacht hebben gewerkt om een zo hoog mogelijke standaard te houden, hun vakantie hebben ze dubbel en dwars verdiend.” Toch is er veel ontevredenheid onder studenten én docenten, de eersten omdat ze bijvoorbeeld de interactie en het contact met docenten en mede-studenten misten, de docenten omdat er van hen weer extra inspanningen werden gevraagd terwijl ze toch al overbelast waren.
Werkdruk verhoogd
“Het was nooit de bedoeling om het online onderwijs in zo’n korte tijd al zo in te zetten, maar godzijdank dat het is gelukt”, zegt Van Praag daarover, “want daardoor is voor veel studenten voorkomen dat ze studievertraging oplopen. Maar we onderkennen dat de werkdruk daardoor is verhoogd en ook dat het online onderwijs nog niet ideaal is, anders hadden we dat al eerder ingezet, ook zonder corona.” Nu de situatie enigszins is genormaliseerd, gaat het college middelen vrijmaken om blended learning door te ontwikkelen en de docenten te ontlasten. Onder andere door, zoals classicus Jaap-Jan Flinterman opperde in een reactie op de website van Ad Valvas, student-assistenten beschikbaar te stellen via het VU Network for Teaching and Learning, om taken van docenten te kunnen overnemen zodat ze, zegt Van Praag, “hun studenten op een normale, prettige, werkbare manier kunnen blijven bedienen.”
‘Godzijdank dat het online onderwijs is gelukt’
En dat er studenten zijn gedupeerd door die plotselinge overgang naar digitaal onderwijs, dat ziet Van Praag ook. “Ook hier zien we weer hoe vooral de minder weerbare groepen worden benadeeld en de tweedeling tussen de haves en have-nots wordt uitvergroot in zo’n crisis. Ook dat wordt een belangrijk onderwerp binnen de denktank, dat we, ook in normale tijden, er goed op moeten letten dat we de boel bij elkaar houden.”
Er komt een tijd aan waarin mensen meer naar elkaar gaan omzien, denkt Van Praag. “Dat de Black Lives Matter-beweging nu mainstream geworden is, is geen toeval. De coronacrisis heeft veel onzekerheden gebracht, waardoor de tweedeling veel pregnanter is geworden en een sociaal-psychologisch effect van zo’n crisis is dat mensen solidair met elkaar worden. De VU heeft diversiteit hoog in het vaandel staan, dus daar doen we graag iets mee.”