De rectores magnifici van vijftien universiteiten (inclusief de Open Universiteit en de Universiteit voor Humanistiek) verklaren in een opinieartikel waarom ze de banden met Israëlische universiteiten niet zomaar willen verbreken.
Het artikel verscheen afgelopen zaterdag in de krant, na maandenlange protesten van studenten en docenten door het hele land. Activisten bezetten gebouwen, richten vernielingen aan en noemen de Nederlandse universiteiten medeplichtig aan genocide.
Vraag legitiem
De rectoren betreuren de bezettingen en vernielingen. “Niettemin: de vraag achter al deze protesten is legitiem: hoe verhouden wij ons tot onze zusterinstellingen in gebieden waar zich een grootschalig conflict afspeelt?”
Bij universiteiten staat de academische vrijheid voorop, is de afweging van de rectoren. In wetenschappelijke samenwerking kun je een dialoog aangaan over kernwaarden, redeneren ze, ook als die kernwaarden bij die andere instellingen onder druk staan.
Dat vereist wel “dat wij onze zusterinstellingen aanspreken als kernwaarden geschonden worden”, schrijven ze erbij, of dat ze zich ervan “distantiëren als zo’n gesprek niet mogelijk blijkt”.
Open
“Wij snappen goed dat dit niet het antwoord is dat sommigen van ons willen horen”, schrijven ze. “Maar het aangaan van het open, academisch gesprek en debat, juist in deze moeilijke, polariserende tijd weegt voor ons heel zwaar.”
Elders schrijven ze: “Wij vinden het belangrijk kritische Israëlische wetenschappers niet te isoleren, net zo goed als wij er sterk aan hechten onze Palestijnse collega’s te steunen.”
Het verwijt dat ze anders reageren op Rusland dan op Israël stippen ze kort aan. Toen legde de overheid de reactie op, zeggen ze. Ook demissionair minister Robbert Dijkgraaf wees op dat verschil: er zijn internationale sancties tegen Rusland, maar niet tegen Israël.
Reacties
Trouw heeft direct reacties gepeild bij activisten en die zijn niet enthousiast. De brief is naïef en zelfs laf, zegt een van hen. Want hoe ga je een dialoog aan als er in Israël praktisch geen sprake is van academische vrijheid, zoals een recent boek van antropoloog Maya Wind betoogt.
Anderen willen juist in debat hierover en zeggen dat het niet kan. “Als dat beleid verdedigbaar is, vind ik eigenlijk dat bestuursleden met al hun ervaring best die discussie zouden moeten kunnen voeren met een stel studenten”, zegt een student uit Wageningen.
Afgelopen week riep een rechtse meerderheid in de Tweede Kamer de universiteiten op om vooral niet te zwichten voor demonstraties. Activisten blijven echter de druk opvoeren. Een speciale website brengt sinds vrijdag de banden van universiteiten met Israël in kaart.
De VU probeert het narratief te pushen dat ze ‘neutraal’ zijn. Academische vrijheid bestaat niet in Israel, lees hiervoor het boek van Maya Wind, kritische stemmen worden daar de mond gesnoerd en onderzoek doen over kolonialisme mag alleen als het de staat niet kan schaden (nogal wiedes in een koloniale staat). Daar bovenop zijn inmiddels zijn alle universiteiten in Gaza gebombardeerd en zo de complete academische gemeenschap van een volk vernietigd. Als de VU academische vrijheid en open dialoog zo belangrijk vindt, wat doen ze dan wél nu hun partner universiteiten onderdeel zijn van deze oorlogsmisdaden?
Wat doet de VU echt om Palestijnse collega’s te steunen?
Als we wachten op sancties van ons extreemrechts kabinet, kunnen we wachten tot we een ons wegen. Deze brief is echt beschamend. Stop alsjeblieft met dit toneelspel en onderneem actie.
Opvallend is de stelligheid waarmee wordt beweerd dat er geen academische vrijheid is in Israël. Als bewijs hiervoor wordt vaak verwezen naar het boek van Maya Wind. Nu durf ik te beweren dat niet veel mensen dat boek hebben gelezen; ik in ieder geval niet. Wat ik wel heb gedaan, is kijken naar de Academic Freedom Index. In deze ranglijst, die varieert van 0 tot 1, stond Israël in 2023 op 0.85, terwijl Nederland op 0.79 stond. Gaza had daarentegen een score van 0.32. Kijk zelf : https://academic-freedom-index.net/
De bewering van Maya Wind dat alle academici in Israël braaf aan de leiband van door de staat ‘geleide’ universiteiten lopen, is nogal absurd als je zelf een tijdje op een universiteit hebt rondgelopen. Hoe krijgt de Israëlische regering dat voor elkaar?
VolgensWind mag je de situatie ook niet vergelijken met de omliggende landen. terwijl er daar over het algemeen nogal wat aan te merken is op de academische vrijheid. Maar daar moeten we het maar niet over hebben, want dat zorgt voor mist. Overigens is de toegang tot hoger onderwijs voor veel Palestijnen in de omringende landen (waar ze al 80 jaar verblijven), vaak bij wet beperkt.