“Mensen zeggen altijd: Huh? Wat een vreemde combinatie! vertelt Sharda Nandram, die hoogleraar Business & Spiritualiteit is aan Nyenrode Business Universiteit. Business, dat gaat toch over geld en het materiële? “Spiritualiteit kan een fundament van business zijn”, antwoordt Nandram, “want je hebt te maken met het onbekende. Spiritualiteit is de verbinding tussen wat je met je zintuigen waarneemt en dat wat je niet concreet kunt verwoorden, je overtuigingen, je geloof. Gedrag wordt ook daardoor beïnvloed, maar dat is niet altijd te meten.”
Nyenrode heeft al sinds zijn oprichting bijzondere aandacht voor spiritualiteit, vertelt ze. “Vlak na de oorlog had het land leiders nodig voor de wederopbouw, mensen met een hoofd, een hart en handen. De nadruk bij hun opleiding lag dus niet alleen op kennis, maar ook op karaktervorming.”
Bovendien, zegt ze, maakt spiritualiteit onlosmakelijk deel uit van de mens. “Je kunt niet van ze eisen dat ze dat thuis laten, dat ze alleen hun talent mee naar hun bedrijf of organisatie nemen. Weliswaar zal het gesprek in het bedrijfsleven niet zo snel over spiritualiteit en religie gaan, maar bij tegenslagen heb je wel iets van een begeleider nodig. Of dat nou het goddelijke is of intuïtie, je moet ergens op terug kunnen vallen.”
“Ondernemers gaan altijd goed beslagen ten ijs, maken een businessplan waarin alles wordt berekend, maar er is ook een groot onbekend gebied, dat je niet in cijfers kunt uitdrukken en niet kunt voorspellen. Daar is creativiteit nodig, en die halen ze ergens anders vandaan. Daar komt spiritualiteit om de hoek kijken. Daar gaat het over het potentieel dat we aanboren met die spiritualiteit, en ook over ethische kwesties en de zingeving die uit spiritualiteit voortkomt.”
‘Mijn punt is dat iedereen met elkaar wil samenleven. Mensen willen niet continu gedoe’
Hindoeïstische leer
Aan de VU is ze hoogleraar hindoespiritualiteit en samenleving, aan de faculteit Religie en Theologie. Hindoe is ze van huis uit. “Hindoeïsme is geen religie, maar een manier van kijken en leven waarbij alles met alles is verbonden. Volgens de hindoeïstische leer staan dat we allemaal met elkaar in verbinding en is alles bewustzijn.” Zo staat ze in het leven, en vanuit die gedachte gaat ze te werk.
Ook als chief diversity officer. Sinds 1 mei vervult ze die functie aan de VU, één dag per week. Ze is de opvolger van hoogleraar praktische theologie Ruard Ganzevoort, tevens decaan van de faculteit Religie & Theologie, die chief diversity officer was voordat hij afgelopen zomer rector werd van het aan de Erasmus Universiteit verbonden International Institute of Social Studies. Ganzevoort heeft met zijn team van diversity officers heel wat grondwerk verricht, anders had ze het met één dag niet gered, zegt Nandram.
“In het begin zal het wat meer tijd vergen, maar ik hoef niet vanuit scratch te werken, er ligt al een basis”, aldus Nandram. Ze maakt nu een rondgang over de campus om decanen, directeuren en andere betrokkenen te praten over diversiteit. Ze is ook al op de redactie van Ad Valvas geweest en luistert aandachtig.
Mantelzorg
Diversiteit behelst een heleboel, meer dan alleen vermeerdering van het aantal vrouwelijke hoogleraren, of van de aanstelling van docenten en onderzoekers met een niet-westerse afkomst. Het gaat bijvoorbeeld ook om de vaardigheden die je van een sollicitant eist. “Dat gaat om meer dan bepaalde academische vaardigheden of zaken als leiderschap. Mensen die bijvoorbeeld thuis mantelzorg hebben gedaan, hebben ook vaardigheden ontwikkeld die nuttig zijn voor een organisatie. Als je de hele mens toelaat in je organisatie, dus niet alleen op zijn professionele ervaring en diploma’s let, heb je meer mogelijkheden”, aldus Nandram.
Ze is niet van het opleggen van quota en dergelijke, zegt ze. “Als je dat doet en mensen collega’s opdringt vanwege een bepaalde achtergrond, die dan worden weggepest en na een halfjaar thuiszitten met een burn-out, daar heb je ook niks aan. Alles begint op de werkvloer zelf. Als de mensen daar openstaan voor nieuwe dingen, wordt er geïntegreerd. Dingen zijn duurzamer als ze van binnenuit komen. Als je de werknemers er zelf eigenaar van maakt.”
‘Zachte krachten zijn nodig voor de lange termijn, harde krachten zijn nodig om de boel op te schudden’
Multinationals als voorbeeld
Ze vindt dat het bedrijfsleven het goede voorbeeld geeft. “Multinationals, daar werken mensen met verschillende geaardheid met elkaar, met verschillende etnische en culturele achtergronden, uit verschillende disciplines. Dat is toch een geweldig experiment? Wat ze verbindt is de klus, die ze met elkaar te klaren hebben.”
Ook de samenleving zelf biedt volgens Nandram voldoende stof voor inspiratie. “Ik had een buurvrouw die altijd klaagde over buitenlanders. Het gekke was dat ze mij, een Surinaamse Nederlander, niet als buitenlander zag. Wij hadden als buren een connectie. Mijn punt is dat iedereen met elkaar wil samenleven. Mensen willen niet continu gedoe.”
Maar ze hebben wel massaal extreemrechts gestemd, werp ik tegen. “Niet iedereen heeft extreemrechts gestemd”, antwoordt ze. “We moeten niet vergeten dat er mensen zijn die wel willen samenleven, mensen waar we inspiratie uit kunnen halen. Als je weet dat je met elkaar ergens voor staat, dan ga je er met elkaar voor. Als chief diversity officer wil ik daar graag aan bijdragen, aan een VU die er is voor iedereen, zullen we er dan samen voor gaan?”
Lhbti+’ers discrimineren
Misschien heeft Nandram nog niet gehoord van de VU-medewerkers en -studenten die aanstoot nemen aan de diversiteitsvlag, die voor het VU-hoofdgebouw wappert, en aan zaken als VU-Pride, Dekolonisatie LAB en de islamitische gebedsruimte?
“Volgens mijn spiritualiteit zijn we allemaal met elkaar verbonden”, antwoordt ze. “Eén van mijn thema’s is een integratieve visie op de mensheid. Daarbij is de intentie altijd om elkaar te begrijpen, om mensen die van ons verschillen de ruimte te geven. Dan zeggen we niet: ‘Dít moet in plaats van dát’, daar ben ik tegen, want dat is geen inclusie. Geen enkele stem mag onderdrukt worden, niemand mag de ander overrulen.”
‘Activist zijn betekent verbeelding hebben voor een betere toekomst’
Betekent dat, dat de stem van iemand die lhbti+’ers hun rechten wil ontzeggen, even zwaar weegt als die van iemand die vindt dat iedereen dezelfde rechten heeft? “In de collegezaal moet dat kunnen”, zegt Nandram, “want dan heb je dialoog. Een universiteit staat voor verschillende perspectieven. Die perspectieven moeten geuit kunnen worden en dan kun je het met elkaar oneens zijn.”
Niet vechten maar dialoog
Dialoog is belangrijk, zegt Nandram. “Je hebt drie opties: je kunt met elkaar vechten, je kunt debatteren en je kunt in dialoog gaan. Vechten is als je je alleen maar richt op wat fout is en vanuit emotie praat. In een debat gaat het erom te winnen, om de ander te overtuigen met jouw perspectief. Dialoog is geïnteresseerd zijn in hoe het in elkaar zit, wat de ander beweegt, waarom hij zegt wat hij zegt. Verschillende mensen brengen verschillende perspectieven in en daarover ga je in dialoog. Dat is een verrijking. En vanuit die verrijking kun je naar een oplossing toe. Want door ieders verschillende ervaringen wordt onze toolkit alleen maar groter.”
Nandram is van de zachte krachten, stel ik vast. “Niet alleen maar”, protesteert ze. “Ik ben van beide, van de zachte en de harde krachten. Zacht is nodig voor de lange termijn, hard is nodig om de boel op te schudden.”
Activisme is ook nodig, vindt Nandram. “Activist zijn betekent voor mij verbeelding hebben voor een betere toekomst. Activistische perspectieven helpen naar een ideaal toe. Je moet idealen hebben, maar je moet realistisch zijn in het bereiken daarvan.”