Vergeet de term vluchtelingencrisis: er is een Schengen-crisis. Politici die roepen dat we vluchtelingen toch vooral moeten opvangen in de regio, zien iets over het hoofd: Europa is de regio, net zo goed als Turkije of Libanon. Aldus Susan Legêne, VU-hoogleraar politieke geschiedenis, tijdens een debatavond van De Oplossers over de vluchtelingencrisis op donderdag 24 september.
Dezelfde historische bagage
In haar betoog probeert Legêne vanuit historisch perspectief mee te denken over een oplossing voor de problematiek. Zij wijst op de Eerste Wereldoorlog als cruciaal breekpunt. De afloop van dat imperialistische conflict tekende volgens de historicus net zo goed de verhoudingen binnen Europa als die in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Met verwijzing naar de mandaatgebieden, de ontmanteling van het Ottomaanse Rijk en de nieuwe grenzen voor Hongarije laat zij zien dat de historische bagage van veel vluchtelingen dezelfde is als die van ons. Er zijn daarom volgens Legêne nieuwe politieke vergezichten nodig over de impliciete machtsverhoudingen binnen Europa en de betekenis van onze grensgebieden. ‘Dat zou de agenda moeten zijn voor het Nederlandse voorzitterschap van de EU in 2016.’ Lees hier haar hele betoog.
Afschaffen visumplicht Syriërs
Er waren nog twee VU-collega’s van Legêne die hun ideeën aan de zaal en een maatschappelijk panel presenteerden. Hoogleraar migratierecht Hemme Battjes bood net als Legêne geen concrete oplossing, maar zette de status quo qua wetgeving uiteen. Een mogelijke, snelle tussenoplossing voor het humanitaire gedeelte van het probleem, suggereerde Battjes, is het afschaffen van de visumplicht voor Syriërs, zodat ze met het vliegtuig of de bus Europa binnen kunnen komen, in plaats van de oversteek te moeten wagen in gammele bootjes.
Kunstenares en columnist Tinkebell van het panel omarmde deze suggestie als een oplossing: “Als we het makkelijker maken om hiernaartoe te komen, is het ook makkelijker voor ze om uiteindelijk weg te gaan.” Maar Battjes wees erop dat dergelijke circulaire migratie in de praktijk amper voorkomt omdat de migrant na het verkrijgen van een tijdelijk werkvisum aanspraak kan doen op dezelfde wettelijke beschermingen als andere werknemers. En dus blijft.
Politieke afweging
VU-ontwikkelingseconoom Remco Oostendorp hield een economisch verhaal. “Voor Nederland is empirisch aangetoond dat de gemiddelde migrant minder belasting betaalt dan dat er van de schatkist naar de migrant gaat.” Volgens Oostendorp zou de uiteindelijke oplossing een politieke afweging zijn tussen enerzijds liberalisering van de mondiale arbeidsmarkt en anderzijds het behoud van de welvaartsstaat.
Geen oplossing
Het mag duidelijk zijn, de debatavond De Oplossers maakt zijn naam niet waar. Het publiek (ruim honderd man, vooral studenten) hoorde geen oplossingen. De verschillende perspectieven van de sprekers boden wel enig inzicht in de problematiek, maar een gezamenlijke realistische oplossing was ver te zoeken. Na afloop zei een oudere vrouw dan ook tegen haar man: “Tja, de oplossers, leuke naam, maar…”