Angst voor het coronavirus en om zelf ziek te worden zijn de belangrijkste redenen om zich aan de coronaregels te houden, ontdekten VU-onderzoekers. Ook kan roddelen een wapen zijn tegen corona.
De nadruk ligt bij de coronacampagnes altijd op het beschermen van de kwetsbaren in de samenleving, maar mensen houden zich vooral aan de coronaregels omdat ze bang zijn zelf ziek te worden. Dat blijkt uit onderzoek van sociale wetenschappers Terence Dores Cruz en Elena Martinescu, onder auspiciën van hoogleraar instituties en identiteit Bianca Beersma.
Maar is het een verrassende uitkomst? Dores Cruz vindt van wel. “Ik had verwacht dat de zorg om anderen een grotere factor zou zijn.” Moet hij dan nu zijn mensbeeld bijstellen? “Wacht even”, interrumpeert Martinescu, “wat we hebben gevonden, is dat mensen zich uit angst om besmet te worden aan de coronaregels houden, en dat de zorg om anderen daar niets aan toevoegt. Dat betekent niet dat ze niks om anderen geven, het is alleen geen extra stimulans.”
E-mails vol ongevraagde uiteenzettingen
De onderzoekers hielden een enquête onder ongeveer vijfhonderd Britten en ongeveer duizend Nederlanders naar hun motivatie om zich aan de regels te houden, in het Verenigd Koninkrijk uitgevoerd door Prolific Academic en in Nederland door KiesKompas. Ze delen er alvast een paar voorlopige conclusies uit, een definitief verslag is er nog niet.
Onder de ondervraagden leven sterke gevoelens over de coronamaatregelen, bleek uit de e-mails die ze kregen vol ongevraagde uiteenzettingen over de zinloosheid van mondkapjes en de gevolgen van het coronabeleid voor de economie. Een andere bevinding is dat roddelen een factor kan zijn bij het handhaven van de regels.
Liever klagen bij anderen dan iemand confronteren
Roddel was het uitgangspunt bij het onderzoek, dat in het kader past van het Europese onderzoeksproject Force of Gossip. “Het begon bij de vraag of informatie die via roddelen verspreid wordt, van belang kon zijn bij het volgen van coronaregels”, aldus Dores Cruz. “Mensen klagen bijvoorbeeld mogelijk eerder bij hun collega’s over een andere collega die geen mondkapje draagt en geen afstand houdt dan dat ze die collega direct confronteren.” – “En uit andere onderzoeken weten we dat een belangrijke functie van roddel het corrigeren van afwijkend gedrag is”, aldus Martinescu.
“Door het lezen van literatuur is onze interesse uitgebreid naar andere factoren die een rol spelen bij het volgen van coronaregels”, aldus Dores Cruz, “zoals hoe belangrijk men regels vindt, en of er naast roddel nog andere factoren zijn die het gedrag beïnvloeden, zoals het vermijden van mensen die zich niet aan de regels houden, of juist de confrontatie met hun gedrag.”
‘De overheid zou veel duidelijker moeten maken dat ook jongeren ziek kunnen worden’
Ook is er gekeken naar de bronnen van informatie die mensen hebben naast de overheid en de reguliere media, zoals sociale media, waarop veel wordt geklaagd over mensen die zich niet aan de regels houden. “Terwijl de overheid en de reguliere media vertellen hoe mensen zich moeten gedragen, zijn sociale media een belangrijke bron van informatie over hoe ze zich daadwerkelijk gedragen”, legt Dores Cruz uit. “Dat kan ook tot gevolg hebben dat hun angst om bijvoorbeeld naar de supermarkt te gaan, wordt vergroot”, aldus Martinescu.
Bang maken
Als de angst om ziek te worden de belangrijkste motivatie is om de regels in acht te houden, zou de overheid dus meer moeten inzetten op het bang maken van mensen voor corona. “Dat zou niet ons advies zijn”, zegt Martinescu. “De overheid moet vooral goede, accurate informatie geven over de risico’s.” Doet de overheid dat niet allang? “De overheid benadrukt vooral het risico voor kwetsbare mensen, ouderen en chronisch zieken”, aldus Dores Cruz. “Maar ze zou veel duidelijker moeten maken dat ook jongeren ziek kunnen worden. Ik woon zelf op Uilenstede en daar zie je dat de ongerustheid minder groot is en mensen dus ook losser met de regels omgaan.”