Vrouwen, die in de erotische industrie werken, schieten weinig op met het stereotype van uitgebuite seksslavin. Dat wist promovendus Martha Cecilia Ruiz al voordat ze aan haar onderzoek begon, door haar eerdere werk bij belangenorganisaties voor prostituees in Ecuador. Tijdens haar promotieonderzoek ontdekte ze dat haar eigen uitgangspunt, dat de seksindustrie gewoon werk is, ook op de helling moest.
Geen taboe
Ruiz deed onderzoek in de El Oro regio in Ecuador, een gebied waar veel wordt geproduceerd, van delfstoffen tot bananen. Dit werk trekt voornamelijk mannelijke werkkrachten aan en die hebben behoefte aan vrouwen.
Daarom is er in El Oro een grote seksindustrie ontstaan. Bars waar mannen vermaakt worden door vrouwen, barras-bars genaamd, en bordelen zijn er niet illegaal. Ze worden gezien als een belangrijke pijler van de economie.
“De seksindustrie verschaft ook werk aan taxichauffeurs, koks, portiers, barmannen, een hele rits aan ongeschoolde beroepen. Barras-bars en bordelen zijn plekken waar veel mensen komen. Er rust geen taboe op het bezoeken van deze plekken. Politici voeren er zelfs hun campagnes”, vertelt Ruiz.
Geen schulden
Tegelijk bestaat er wel het beeld dat de vrouwen die er werken een gevaar zijn voor de volksgezondheid en de moraal. Dat een deel van die vrouwen afkomstig is uit de buurlanden Colombia en Peru, versterkt dit negatieve stereotype.
Van tijd tot tijd voert de politie campagnes om buitenlandse criminaliteit aan te pakken door Colombiaanse en Peruaanse prostituees zonder werk- of verblijfsvergunning aan te pakken. De vrouwen hebben geen visum nodig om Ecuador in te komen en de kosten om heen en weer te reizen tussen hun thuisland en de El Oro-provincie zijn laag.
Ruiz: “In tegenstelling tot buitenlandse prostituees in veel andere landen hebben ze meestal geen schulden bij iemand die hun reis heeft betaald. Ze komen vaak zelfstandig naar El Oro.
Geen slavinnen
Dat strookt niet met het beeld van uitgebuite seksslavinnen, die bij mensenhandelaren in de tang zitten, terwijl dat wel het uitgangspunt is waarop beleid van de overheid en hulporganisaties is gebaseerd.
“Als je deze vrouwen alleen maar benadert als willoze slachtoffers, die beschermd moeten worden, neem je ze niet serieus”, vindt Ruiz. “Het zijn volwassen vrouwen, die voor zichzelf kunnen beslissen.”
Sommigen weten van tevoren dat ze gaan werken in de seksindustrie, bij anderen gebeurt het gaandeweg. Meestal omdat ze veel meer kunnen verdienen dan met ander werk als schoonmaakster bijvoorbeeld.
“Het zijn allemaal vrouwen die op zoek zijn naar een beter bestaan voor zichzelf en voor hun familie.” Ecuador is niet per se rijker dan de omliggende landen, vertelt Ruiz, maar de Amerikaanse dollar is de officiële munteenheid. Daarin ligt de aantrekkelijkheid van Ecuador voor gastarbeiders uit de buurlanden.
Gelogen
Terug naar de vrouwen. Het kostte Ruiz jaren om ze bereid te krijgen om mee te werken aan haar onderzoek. “In het verder brengen van de wetenschap zijn ze niet bepaald geïnteresseerd”, vertelt ze met gevoel voor understatement.
Dat Ruiz zich eerder als activist had ingezet voor de rechten van prostituees en de weg kent naar belangenorganisaties en rechtsbijstand, hielp meer. En dan nog kostte het soms jaren voordat de vrouwen hun echte verhaal vertelden.
Ruiz: “Het is een leven met grote ups en downs, sommige vrouwen zeiden de ene keer dat hun leven perfect was, omdat ze geld hadden en relaties, de andere keer voelden ze zich eenzaam en verloederd. Soms kwam ik er pas later achter dat ze dingen hadden gelogen.” Het hielp dat Ruiz vier jaar in het gebied woonde en werkte. “Daardoor kon ik beter aanvoelen wat waar was en wat niet.”
Entertainers
In die vier jaar moesten haar eigen denkbeelden ook op de schop, merkte ze. “Omdat ik eerder had gewerkt bij organisaties die zich inzetten voor de rechten van prostiuees in Quito, (de hoofdstad van Ecuador, WV), waar de vrouwen zichzelf zagen als werker in de seksindustrie, ging ik ervan uit dat deze vrouwen zichzelf ook wel zo zouden zien. Maar de vrouwen die in barras-bars werkten, identificeerden zich helemaal niet met de seksindustrie. Ze zagen zichzelf eerder als entertainers.”
Ook kwam Ruiz veel voorbeelden tegen van vrouwen die relaties onderhielden met mannen, die vroeger misschien ooit puur zakelijke transakties seks voor geld waren geweest, maar dat allang niet meer waren. Die mannen gaven hun in veel gevallen nog steeds geld of cadeaus, maar er was ook een emotionele relatie ontstaan: die mannen waren ook degenen met wie ze hun vrije tijd doorbrachten en die de vrouwen steunden in moeilijke tijden.” Het idee om seks puur als werk te zien, gaat hier niet op, concludeert Ruiz.
Grijs gebied
Ruiz, die vandaag promoveerde, pleit voor een pluriforme benadering van vrouwen die in de seksindustrie of aanverwante branches werken. “Mijn onderzoek laat zien dat er geen harde grenzen tussen het intieme en het commerciële, tussen authentieke liefdesrelaties en seksuele transacties. Er is een groot grijs gebied. Wel is het belangrijk om zicht te krijgen op de processen van uitsluiting en marginalisering waarmee veel van deze vrouwen te maken hebben en te kijken of je daar iets aan kunt verbeteren, in migrantenrechten bijvoorbeeld, of mensenrechten in het algemeen.”