Hebben de Griekse filosofen al hun ideeën van zwarte Afrikanen, en wordt dit verzwegen door de eurocentrische oudheidkundigen van de VU? Volgens VU-studente Emma-Lee Amponsah wel. Ze begon vorig jaar aan een minor Antieke Cultuur, startte een vlammende mailwisseling met haar docenten, die ze van arrogantie en witte suprematie beschuldigde, en stopte al na een week met haar minor.
Volgens Amponsah geeft Oudheidkunde een ‘onvolledige, eurocentrische en racistische kijk op de geschiedenis, waarin de zwarte mens miskend wordt voor zijn (enorme!) bijdrage aan westerse civilisatie.’
Aanstaande zaterdag leidt ze een debat tussen docent Oude Geschiedenis Jaap-Jan Flinterman en hoogleraar Griekse Taal- en Letterkunde Gerard Boter aan de ene kant en ‘dekoloniale intellectuelen’ Sandew Hira en Djehuti Ankh-Kheru aan de andere kant.
Meneer Flinterman, wat is hier precies aan de hand?
“Dit is een stroming uit de Verenigde Staten, het Afrocentrisme, waarvan de vertegenwoordigers proberen het zwarte zelfbewustzijn te versterken met een beroep op een respectabel verleden in de Oudheid, dat grotendeels geconstrueerd is en niet overeenkomt met de werkelijkheid.”
“Afrocentristen beweren dat de oude Egyptische beschaving een zwarte Afrikaanse beschaving is, wat een lastige kwestie is omdat je je dan moet bezighouden met wat zwart precies is en wie zwart is, en in Europa is het schedelmeten sinds het midden van de vorige eeuw niet meer zo populair.”
“Ook claimen ze dat de Griekse beschaving is overgenomen van de Egyptenaren. Nu is het inderdaad zo dat de Oude Grieken dat zelf ook hebben beweerd, maar aan die theorie hecht geen serieuze wetenschapper nog geloof.”
Hoezo? Als die Grieken dat zelf zeiden…
“Nou ja, toen wetenschappers de Egyptische hiëroglyfen gingen ontcijferen, verwachtten ze er de modellen voor de grote Griekse filosofen aan te treffen, maar dat viel tegen. Er is gewoon geen bewijs dat de Grieken het allemaal van de Egyptenaren hebben.”
“Natuurlijk is het niet zo dat de Griekse beschaving een totaal origineel, exclusief op Griekse bodem gekweekt product is. De Grieken zijn beïnvloed door de Mesopotamiërs in het huidige Irak, door Anatolië in wat nu Turkije is, door de volkeren in de Levant en ook door Egypte.”
Snijdt de beschuldiging, dat Oudheidkunde aan de VU te eurocentrisch is, dan geen hout?
“De grondlegger van oudheidkunde aan de VU, Bert van der Spek, was niet gespecialiseerd in de Grieken en de Romeinen maar in het oude Mesopotamië; vanuit die achtergrond heeft hij juist altijd de nadruk gelegd op de eenheid van het Middellandse zeegebied. Juist hij hamerde er altijd op dat je de Grieken en Romeinen niet goed kunt begrijpen zonder kennis van Irak en de Levant. Dus nee, dat verwijt is niet op z’n plaats.”
Maar er is meer dan het Middellandse zeegebied, toch?
Met wat we binnen Geesteswetenschappen hebben kunnen we niet de volledige Mediterranée bestrijken – maar laten we blij zijn met wat we wel kunnen. Je hebt natuurlijk ook buiten de Mediterrane wereld antieke samenlevingen; aan de VU hebben we niet de expertise in huis om die te bestuderen, elders in Nederland wel; laten we hopen dat dat zo blijft.
Zaterdag gaat u debatteren over de kwestie. Is er kans dat u nader tot elkaar komt?
“Ik heb het gevoel dat de Afrocentristen vrij moeilijk zijn te overtuigen, maar als me wordt gevraagd om dingen in een publiek debat uit te leggen, dan kan ik dat niet weigeren. Dat gaan we dus doen, vertellen hoe het volgens ons in elkaar zit. Maar we gaan ook uitleggen dat wat ons betreft voor dit soort wetenschap geen ruimte is aan de VU.”
Want het is pseudowetenschap?
“Ja. Luister, ik ben nu een boek aan het lezen van één van de andere deelnemers aan het debat, Djehuti Ankh-Kheru, ‘Gezegend en Vervloekt’. Het valt me op dat de schrijver zelf een eurocentrische invalshoek kiest, in de zin dat hij de Europese beschaving ziet als een product van allerlei Afrikaanse invloeden. Echt Afrocentrisch zou het zijn als hij zich richten zou op prekoloniale Zwart-Afrikaanse beschavingen. Daar zijn weinig schriftelijke bronnen voor, maar wel archeologische, en die beschavingen waren er in bijvoorbeeld het huidige Zimbabwe en in West-Afrika.”
“Afgezien daarvan heb ik er niet zoveel mee om je culturele trots te baseren op verworvenheden van je voorouders. Ik doe dat toch ook niet met Rembrandt…”
U niet, maar bepaalde populistische politici wel, en die verklaren zich in één adem door superieur aan mensen met een andere cultuur.
“Ja, maar dan moet je op een adequate manier de mythes van die politici bestrijden, in plaats van daar je eigen mythes tegenover te zetten.”
Het debat is aanstaande zaterdag van 12.00-15.00 uur in het hoofdgebouw van de VU. Aanmelden doet u hier.