Krijgt een specht geen hoofdpijn van al dat hameren? Hoe werkt een verbrandingsmotor? Wat gebeurt er als een supernova ontploft? Dit zijn voorbeelden van vragen die kinderen aan wetenschappers stelden in de Hoe?Zo! Show. Een team van promovendi moest antwoord geven op deze vragen. Daarvoor gebruikten ze theatrale elementen, soms wetenschappelijke experimenten en een kast met attributen.
Jeugdjournaal
De Hoe?Zo Show is een idee van Barbara Braams (klinische ontwikkelingspsychologie, VU) en Lennart de Groot (Geofysica, Universiteit Utrecht). Ze leerden elkaar kennen bij de Nationale Wetenschapsquiz in 2017 en hielden contact omdat ze allebei graag dingen doen met wetenschapscommunicatie. Zo was De Groot een aantal keren als deskundige op televisie, bijvoorbeeld tijdens de vulkaanuitbarsting op La Palma, afgelopen jaar, toen hij vlak naast de vulkaan stond om verslag te doen voor het Jeugdjournaal. Braams denkt vanuit haar vakgebied na over hersenontwikkeling van kinderen en hoe je kinderen stimuleert.
Het stimuleren van het denkproces is belangrijker dan zo snel mogelijk het goede antwoord vinden
Het doel van de Hoe? Zo! Show is om de nieuwsgierigheid van kinderen aan te wakkeren en ze te leren denken als een onderzoeker. Het stimuleren van het denkproces is belangrijker dan zo snel mogelijk het goede antwoord vinden. Braams en De Groot ontwikkelden bij de show een lespakket waarin kinderen leren wat een goede onderzoeksvraag is. Braams: “Een gesloten ja/nee-vraag is bijvoorbeeld niet zo’n goede onderzoeksvraag, want daar hoef je meestal geen onderzoek naar te doen.” In het lespakket zit het voorbeeld van zo’n vraag: Zijn de stoelen van de kinderen uit groep 6 van slijm gemaakt? Braams: “Een betere onderzoeksvraag zou zijn: waar zijn de stoelen van gemaakt?”
Marshmallows spugende stofzuiger
De promovendi weten vooraf niet met welke vragen de kinderen gaan komen. Dat maakt het spannend. Ze hebben een tweedaagse training gedaan om wetenschap op een begrijpelijke manier uit te leggen of uit te beelden. Een blokje theatersport is onderdeel van de training, net als presentatievaardigheden. En ze leren hoe je attributen inzet. Ze krijgen per show een paar minuten de tijd om dingen op te zoeken op internet en daarna moeten ze improviseren op het podium.
De shows zijn met opzet in plaatsen waar geen universiteit is, zoals Assen, Oss en Drachten. Omdat er in universiteitssteden vaak al programma’s van de universiteit zijn om kinderen bij wetenschap te betrekken. Per show zitten er zo’n 250 groep-zessers van verschillende scholen in het theater. “In de coronatijd moesten we afstand houden tussen de groepen, maar nu mag het theater gelukkig weer vol”, vertelt Braams.
Een experiment waarbij presentator Boy Vissers zijn eigen hand in de fik zet
De Hoe?Zo! Show heeft een aantal vaste elementen: een experiment waarbij presentator Boy Vissers zijn eigen hand in de fik zet, een experiment waarbij een stofzuigerslang marshmallows het publiek in spuugt en er is tijd voor zes vragen van kinderen, die door een team van vier promovendi uit verschillende vakgebieden moeten worden beantwoord.
Drie shows op een dag
Het moeilijkst zijn de vragen die bijna niet uit te beelden zijn, vertelt De Groot, zoals die vraag over de verbrandingsmotor. In dat opzicht was de vraag van de specht leuker. Een specht heeft in zijn hoofd een sponzig stukje bot dat de klappen opvangt. De promovendi beeldden dat uit door een tang te nemen die de snavel van de specht voorstelde. Aan het handvat van de tang bonden ze drie sponzen en daarop legden ze een balletje dat het brein van de specht voorstelde. Het balletje bewoog bijna niet toen ze met de tang ergens tegenaan stootten.
‘We proberen elke show iets met glitter te doen’
Ook de vraag over de supernova-vraag leverde een mooi, theatraal antwoord op: de promovendi beeldden de exploderende ster uit door een ballon met glitter erin te laten ploffen. De Groot: “We proberen elke show iets met glitter te doen. Dat vinden theaters niet altijd leuk, want je krijgt het bijna niet meer van de vloer, maar het effect is geweldig.” In de ballon zat trouwens een klein kogeltje dat de promovendus na de knal in de hand hield, omdat er bij de explosie van een supernova ook een klein superzwaar lichaam overblijft.
Per theaterdag doet het team drie shows: eentje om half 10, eentje om 11 uur en eentje om 12.30 uur. Dat is flink aanpoten. “We zijn al om half acht ’s ochtends in het theater”, vertelt De Groot. “Het podium opbouwen kost een uur, we doen een paar voorbereidende oefeningen met de promovendi. En er gebeuren altijd dingen die je ter plekke moet oplossen.” De Groot en Braams waren allebei bij alle shows aanwezig.
Zoektocht naar financiers
Komende vrijdag is de Hoe?Zo! Show voor het laatst te zien in Drachten. Braams en De Groot willen heel graag doorgaan met het project, maar ze hebben vooralsnog geen partij gevonden die dat wil financieren. “Vrijwel alle subsidies voor wetenschapscommunicatie zijn gericht op het ontwikkelen van iets nieuws. Het lukte dus wel om subsidie te krijgen om dit project te ontwikkelen, maar nu het er eenmaal is, is het een stuk moeilijker om geld te krijgen om het voort te zetten”, vertelt De Groot. “Terwijl zowel de kinderen als de promovendi laaiend enthousiast zijn”, aldus Braams. “Promovendi staan in de rij om mee te mogen doen. Ze leren er veel van en raken hun podiumangst kwijt. Een van onze promovendi was laatst te gast als expert in Editie NL. Natuurlijk weet je niet of ze dat zonder haar podiumervaring bij deze show niet had gedaan, maar waarschijnlijk dacht ze nu toch eerder ‘laat mij dat maar doen’.“
Het tweetal heeft de zoektocht naar financiers trouwens nog niet opgegeven. De Groot: “Voor ons is dat de spanning, dat we nu weer ergens geld vandaan moeten zien te halen om door te kunnen gaan. Eerlijk gezegd houdt dat het ook interessant.”