Menselijke botten en wapens bevestigen dat er een gewelddadige veldslag is geweest tussen de Romeinen en Germaanse stammen bij het Noord-Brabantse Kessel. “In onze tijd zouden we het genocide genoemd hebben”, zei VU-archeoloog Nico Roymans vandaag tijdens een persconferentie.
“We hebben net meer botten laten dateren en die blijken allemaal afkomstig uit de eerste helft van de eerste eeuw voor Christus, de late ijzertijd”, vertelt Roymans. “Dat is precies de tijd waarin ook Julius Caesar in zijn Boek IV van de Gallische oorlogen schrijft over een militaire campagne tegen twee Germaanse stammen op ongeveer de plek waar de botten zijn gevonden.”
Asielverzoek geweigerd
Dat was 55 voor Christus. Twee Germaanse stammen hadden zich gevestigd in wat nu het zuiden van Nederland is en daar asiel aangevraagd bij de Romeinen, zo luidt het verhaal van Caesar. Hij zag een bedreiging in de Germanen voor de stabiliteit en veiligheid van Gallië en Italië, dus weigerde hij het asielverzoek en trok met zijn volledige expeditieleger ten strijde: zo’n 40.000 soldaten plus een flinke dosis militairen te paard. Het Germaanse kamp moordde hij vervolgens meedogenloos uit.
Caesar schrijft: ‘De Germanen hoorden gegil achter zich en toen zij zagen dat hun vrouwen en kinderen gedood werden, smeten zij hun wapens neer en renden hals over kop weg uit het kamp. Een groot aantal van hen werd gedood en de rest wierp zich in de rivier, waar zij omkwamen overweldigd door angst, vermoeidheid en de kracht van de stroom.’
Genocide
“Caesar wist dat de slachting een substantiële destructie tot gevolg had van deze Germaanse groepen. Wij zouden dat genocide noemen. Maar destijds was het niet onethisch, en daarom heeft Caesar het ook gewoon opgeschreven.”
Hoewel al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw menselijke botten en wapens gevonden worden bij baggerwerk in de Maas, konden archeologen tot nu toe nooit echt hard maken dat die horen bij de slag die Caesar beschrijft. Het probleem is vooral dat je door het baggeren niet weet uit welke aardlaag de materialen komen, waardoor archeologen niet nauwkeurig kunnen bepalen uit welke tijd ze komen.
Zelfde werkplaats
Maar met de nieuwe koolstofdateringen van de botten kan dat wel. En er zijn meer aanwijzingen. “Veel Romeinse zwaarden die we hebben gevonden, zijn zo identiek dat ze in dezelfde werkplaats gemaakt moeten zijn”, zegt Roymans. “Het gaat dus om één moment waarop veel wapens tegelijk vanuit Rome naar Nederland verplaatst zijn.”
Verder zijn er gordelhaken gevonden, een soort riemgespen, die vrouwen droegen in die tijd. Ook is er een Romeinse ijzeren helm. En er zijn menselijke schedels met verwondingen van antieke wapens. Bijvoorbeeld een vrouwenschedel waarvan de hele voorzijde van het aangezicht afgehouwen is met een antiek zwaard.
Caesar
“Stel dat we Caesars tekst niet hadden”, zegt Roymans. “Dan hadden we wel het wapentuig en de menselijke botten gehad. Die wijzen op een slagveld in de eerste helft van de eerste eeuw voor Christus, waar ook vrouwen en kinderen bij betrokken waren. Het kan bijna niet anders dan dat Caesars verhaal slaat op deze slag.”
Caesar overdreef trouwens wel. Hij schrijft dat er 430.000 Germanen waren, maar zo’n grote groep mensen kon zichzelf in die tijd volgens Roymans nooit in leven houden. Dat was logistiek onmogelijk. Hij denkt dat er ongeveer evenveel Germaanse soldaten als Romeinen waren, zo’n 40.000. Met vrouwen, kinderen en ouderen erbij waren er zo’n 160.000 Germanen.
Levend meer waard
Bovendien zal Caesar ze nooit allemaal gedood hebben, ook al zegt hij van wel. “Een levende Germaan was meer waard dan een dode”, stelt Roymans. “Er zijn vast ook veel krijgsgevangenen gemaakt, want daar had je meer aan, als slaaf.”
Roymans werkt momenteel aan een boek over de massaslagvelden ten tijde van Julius Caesar. “De Romeinen zijn nu eens niet de brengers van civilisatie. Dat is het verhaal dat wij archeologen graag brengen, maar dat begint pas bij keizer Augustus. De veroveringsperiode is uiterst gewelddadig geweest. En ook al zijn Caesars geschriften propaganda en weet je niet wat ervan klopt, ik denk dat we zijn verhalen letterlijker moeten nemen dan we denken.”