Van moord tot ontslag: de mensenrechtenorganisatie Scholars at Risk telde het afgelopen jaar in 66 landen 409 aanvallen op de academische vrijheid. Dat zijn er meer dan vorig jaar. Ook Nederland wordt genoemd.
Voor de negende keer heeft Scholars at Risk het jaarverslag Free to think uitgebracht, met een inventarisatie van geweld tegen en onderdrukking van studenten en medewerkers aan universiteiten over de hele wereld.
De makers telden 161 gevallen van moord, geweld of verdwijning. In nog eens 86 gevallen moesten studenten of onderzoekers naar de gevangenis. Anderen werden onder druk gezet om hun baan op te geven, kregen reisbeperkingen opgelegd of moesten zich na valse beschuldigingen voor de rechter verdedigen.
Iran
Volgens de organisatie had dit jaar vooral de gewelddadige reactie van de Iraanse regering op de aanhoudende landelijke protesten, die volgden op de dood van de 22-jarige Mahsa Amini op 16 september 2022, grote gevolgen voor de academische gemeenschap.
Honderden Iraanse studenten zijn gearresteerd, gevangengezet, geschorst of van de universiteit geweerd. Sommigen kregen straffen opgelegd – en tientallen professoren zijn ontslagen. Anderen hebben uit protest hun functie neergelegd of zijn het land ontvlucht. Universiteitsbestuurders zijn vaak vervangen door regeringsaanhangers
Academische vrijheid
In 22 landen zou de academische vrijheid vorig jaar zijn afgenomen. In Afghanistan bijvoorbeeld is sinds de machtsovername van de Taliban veel veranderd. Bij een instelling heeft een zelfmoordterrorist 53 studenten gedood.
Ook de aanhoudende Oekraïne-oorlog tekent zich af. In Oekraïne zijn sinds de Russische inval veel instellingen vernietigd of overgenomen door de bezetter. President Zelensky verplicht studenten om in militaire dienst te gaan. In Rusland zelf is de situatie ook verslechterd: dissidente wetenschappers zijn ontslagen en een onafhankelijke universiteit is gesloten.
In het nauw
Sinds 2011 houdt Scholars at Risk de aanvallen op de academische vrijheid bij. De organisatie roept overheden en andere partijen op om die te beschermen en zich solidair te verklaren met academici die in het nauw gedreven worden.
Nederland komt ook aan bod in het verslag: het gaat dan om het ontslag van expert sociale veiligheid Susanne Täuber. De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) ontsloeg haar met goedkeuring van de kantonrechter, omdat de werkrelatie met haar faculteit “ernstig verstoord” was. Dat gebeurde onder meer nadat ze een wetenschappelijk artikel publiceerde waarin ze het diversiteitsbeleid van de RUG bekritiseerde.
Scholars at Risk is bezorgd over het ontslag. “Docenten in het hoger onderwijs hebben het recht om de instellingen waar ze werken te bekritiseren zonder bang te hoeven zijn voor represailles, en universiteitsbestuurders hebben de plicht om zich te onthouden van vergeldingsacties die bedoeld zijn om academische activiteiten te straffen, te beperken of af te remmen.”