Er staan forse bezuinigingen in het akkoord van de vier aankomende coalitiepartijen. Het totale bedrag loopt op tot bijna een miljard euro per jaar. Ter vergelijking: in 2022 lagen de baten van de Universiteit van Amsterdam rond dat bedrag.
“Als je zoveel bezuinigt komt het neer op het sluiten één grote universiteit, of anders twee of drie kleinere universiteiten”, zegt Rens Bod van WOinActie.
Dit platform heeft zich jarenlang hard gemaakt voor een verhoging van het onderzoeksbudget met een miljard euro per jaar. Bij het aantreden van het vorige kabinet leek dat gelukt. Bod: “We kraaiden victorie.”
Gevolgen
Nu kondigt hij nieuwe acties aan, in samenwerking met de vakbonden. Ze willen laten zien wat de gevolgen van de bezuinigingen zijn en wat het belang van onderwijs en onderzoek is. “Ik noem maar wat: onderzoek naar vaccinaties, het lerarentekort, het rechtertekort… dat vinden deze partijen ook belangrijk.”
Hij zou nog talloze andere voorbeelden kunnen geven, maar heeft dat zin? “Radicaal rechts heeft een problematische relatie met onderwijs en onderzoek”, zegt Bod. “Je zou je bijna afvragen: is men tegen nieuwe kennis? We bereiden ons voor op aversie tegen kennisinstituten.”
Geert Wilders sprak onlangs op een politiek congres in Hongarije, waar de vrijheid van onderzoekers en journalisten onder druk staat. Vreest Bod voor Hongaarse toestanden? “Natuurlijk vrezen we daarvoor”, zegt hij. “De tekenen zijn niet positief. Dan kom je in de situatie dat onafhankelijke journalisten en wetenschappers rechtstreeks worden aangevallen.”
Persvrijheid
Hij klinkt pessimistischer (en strijdvaardiger) dan de president van wetenschapsgenootschap KNAW, Marileen Dogterom. Zij vreest nog niet voor Hongaarse toestanden. In een interview met het HOP zei ze: “Het gaat echt te ver om te zeggen dat de hele coalitie rechtstreeks tegen de wetenschap is.”
“Maar VVD en NSC hebben toegestemd in samenwerken met een partij die zeker deze tendens vertoont”, reageert Bod. “Dan kun je wel een compromis sluiten, maar het gaat niet de goede kant op. We vrezen toch dat wetenschappers minder bescherming krijgen dan ze toch al hebben.”
Hij vermoedt dat het meer de kant van Italië opgaat. Hij wijst op een opiniestuk van Frans Timmermans, partijleider van GroenLinks-PvdA, die schetst hoe extreemrechts in Italië de vrijheid van journalisten, schrijvers en onderzoekers uitholt.
Bod: “Dan krijg je bijvoorbeeld dat een onderzoeker de regering extreemrechts noemt en dat de regering vervolgens die onderzoeker voor de rechter sleept. Vooral de sociale – en geesteswetenschappen kunnen in de problemen komen. Het kan hier ook gebeuren.” Wilders heeft onlangs aangifte gedaan tegen Frans Timmermans.
Witte stakingen
WOinActie gaat zich dus roeren. Welke strategie het platform kiest, ligt ook aan de komende minister. Bod: “Als we een naam weten, dan helpt dat bij het richten van de pijlen. Het kan enorm verschillen. En ik ga nog geen hoop uitspreken, maar het wordt misschien enigszins anders als er een minister komt van VVD of NSC.”
In elk geval wil WOinActie bij de opening van het nieuwe academische jaar aanwezig zijn in de stad waar ook de minister op bezoek komt. Verder ligt er een kennisfestival in het verschiet, waar onderzoekers laten zien wat ze allemaal te bieden hebben. Misschien komen er zwaardere acties, zoals ‘witte stakingen’ (weigeren overuren te maken) of onderwijsvrije dagen.
Maar Bod baalt ervan dat het nodig is. “Dankzij onze acties was er de laatste jaren net wat verlichting gekomen die zou helpen om de kwaliteit te garanderen. Dat komt nu weer in gevaar.”
De voorgenomen bezuinigingen op de landelijke ‘sectorplannen’ en een fonds voor onderzoek bedragen samen 365 miljoen euro per jaar. Minder buitenlandse studenten: 293 miljoen euro. De langstudeerboete voor trage studenten en een bezuiniging op de vergoeding voor de ov-studentenkaart in het buitenland moeten 312 miljoen euro per jaar opleveren.