Binnen elke faculteit is er volgens de twee namelijk nog veel ruimte voor verbetering op het gebied van diversiteit, bijvoorbeeld bij het collegemateriaal. Sabelis: “Nog maar een paar jaar geleden liepen vrouwelijke filosofiestudenten de collegezaal uit omdat ze er genoeg van hadden alleen door mannen gedoceerd te worden over uitsluitend mannelijke filosofen. Sommige onderzoeksprojecten hebben ook nog steeds een hoog neokoloniaal gehalte.”
Ook binnen de medische faculteit laat het curriculum op het gebied van diversiteit vaak te wensen over. Verdonk: “We hebben nog steeds colleges waar geen patiënt van kleur of iemand met een hoofddoek in voorkomt. In sommige boeken of studieopdrachten wordt nog gesproken over iemand van het negroïde ras.”
‘In sommige boeken of studieopdrachten wordt nog gesproken over iemand van het negroïde ras’
Zowel Sabelis als Verdonk schreven, in samenwerking met collega’s, beiden een hoofdstuk voor het boek Scholarly Engagement and Decolonisation, waarmee de auteurs hopen studenten, onderzoekers en docenten een handje te helpen bij de bevordering van meer inclusiviteit en het tegengaan van ongelijkheid in de academische wereld.
Wit huiswerk
Bij het aanpassen van collegemateriaal gaat het volgens Sabelis en Verdonk om details, en dat is volgens hen wel het minste dat nodig is. Verdonk: “Zoiets is al aan te pakken als we ons boos maken en een uur samen gaan zitten om een plan te maken.” Er zijn volgens hen grotere, structurele problemen. Zo zijn de collega’s van kleur op één hand te tellen.
Dat uitgeverijen van studieboeken geen eisen stellen op het gebied van diversiteit helpt niet. Verdonk: “In medische journals staat bijvoorbeeld niet standaard welke sekse een groep onderzochte cellen toebehoort. Dat moet wel gaan gebeuren. Die beweging is op gang, maar het gaat veel langzamer dan nodig omdat het niet voldoende serieus genomen wordt.”
‘De beweging is op gang, maar het gaat veel langzamer dan nodig omdat het niet voldoende serieus genomen wordt’
Om die beweging verder op gang te helpen, is Verdonk vanuit haar afdeling begonnen met een leesclub, geïnspireerd door de website www.withuiswerk.nl. De website werd opgericht door mensen van kleur, en bevat suggesties voor teksten die witte mensen kunnen lezen over racisme, en ideeën voor wat ze kunnen doen tegen racisme.
Bij de leesclub van Verdonk kunnen mensen zich vrijwillig aansluiten, om samen teksten te lezen en die vervolgens te bespreken. Dat daar waarschijnlijk vooral mensen op af zullen komen die al bezig waren met anti-racisme, is volgens Sabelis en Verdonk geen bezwaar. Ook bij hen is er altijd meer ruimte om te leren.
Diversiteit blijft een moeilijk begrip
Sabelis en Verdonk hebben vijf instanties inmiddels zover gekregen een eigen antiracismestatement te maken. Veel van de statements zijn nogal vrijblijvend, zonder concrete plannen. Zoals bij de bètafaculteit, die schrijft: “We gaan een meer inclusieve studieomgeving vormgeven.” Het VU Diversity Office verklaart dat: “We moeten stilstaan bij onze oordelen, en tijd en ruimte krijgen om ons kwetsbaar op te stellen.” Dat het moeilijk is om vanuit faculteiten doelgericht te werken aan diversiteit, beaamt Verdonk.
“Diversiteit is geen tijdelijk deeltijdproject. Elke faculteit wil graag iemand drie jaar lang een dag per week aanstellen om te werken aan diversiteit en inclusie, maar dat is niet genoeg. Je neemt het serieus of niet. En als er geen tijd en geld in wordt geïnvesteerd, gebeurt er niets.”
‘Diversiteit wordt zelden gezien als iets dat hoort bij mensenrechten of als een verrijking van je leven, een bredere kijk op de wereld’
Sabelis: “Diversiteit is al veertig jaar een begrip, en nog steeds wordt het benaderd met de vraag hoe een organisatie er efficiënter door kan worden en meer geld kan verdienen. Diversiteit wordt zelden gezien als iets dat hoort bij mensenrechten of als een verrijking van je leven, een bredere kijk op de wereld. Het gaat van: ‘de VU is een diverse universiteit, kijk maar hoeveel hoofddoekjes we hebben.’ Ik ga een beetje kort door de bocht, en er zijn zat mensen die zich te pletter werken om van alles voor elkaar te krijgen. Maar we moeten een breder begrip van diversiteit uitdragen.”
Met dat in het achterhoofd zijn Sabelis en Verdonk blij verrast door de invulling van het antiracismestatement vanuit de VU. Verdonk: “Ik vind het een ambitieus statement. Het is eerlijk en oprecht. Daar vertrouw ik op, dat het oprecht is. Veel mensen hadden een voorzichtiger statement verwacht, maar er gaat echt een commitment van uit, met expliciete plannen. Voor studenten is het erg belangrijk om te zien dat er vanuit de universiteit erkenning is voor het belang van deze beweging.”
Lange weg te gaan
Die beweging is volgens Sabelis en Verdonk zeker al ingezet, maar krijgt nog te weinig aandacht om echt aan vaart te winnen.
Sabelis: “Het probleem is dat we met z’n allen in een systeem zitten waarin anders denken iets is dat een paar mensen in hun vrije tijd doen. Het is in de normale flow van het werk – op alle niveaus binnen de universiteit – vanzelfsprekend dat je van goede huize komt om daar iets aan te willen veranderen. De werkdruk laat het moeilijk toe om de oriëntatie op diversiteit van de grond te krijgen. Antiracistisch optreden wordt dan een persoonlijke zaak.”
Verdonk: “Braaf beleid volgen, met checklists en controlesystemen werken, is niet de manier om verandering teweeg te brengen. Dat moet op alle niveaus gebeuren. Het cvb moet een statement geven, de contactpersonen diversiteit moeten zich roeren en studenten moeten in opstand komen. Mensen op allerlei niveaus en alle hoeken moeten gaan kijken hoe de systemen deze verandering in de weg zitten.”
Sabelis: “We hebben nog een heleboel huiswerk.”
Stelletje racisten. Ik ben blank. Je mag geen negroïde zeggen, maar wel witte mensen? Achterlijke helper whiteys. Jullie zijn onderdeel van het probleem.