Taisiia Kosenok (21, hierboven op de foto) neemt deel aan het Zoom-gesprek in haar badjas. “Hoe het met me gaat? Op het moment verschrikkelijk.” Ze heeft net gebeld met haar moeder die haar bijpraatte over de recente bombarderingen in Kyiv. “Ze hoorde de hardste explosie sinds het begin van de oorlog. Het was heel dichtbij ons huis. Als ik zoiets hoor voel ik geen angst, geen pijn. Ik denk alleen maar: ik zou daar moeten zijn.”
‘Mijn moeder hoorde de hardste explosie sinds het begin van de oorlog’
Kosenok wilde net na de inval meteen helpen, maar er waren te veel vrijwilligers, niet genoeg wapens en onvoldoende materiaal om gedoneerd bloed op te slaan. In plaats van haar land te kunnen verdedigen, zat ze dagenlang op bed het nieuws te lezen totdat ze samen met negen andere studenten werd opgehaald in Polen door HR-docent Kilian Wawoe.
Drang om te vechten
Ook nu worstelt Kosenok met het gevoel niks te kunnen doen. “Ik zit hier eigenlijk constant in tweestrijd: wil ik mijn droomcarrière najagen door hier mijn studie af te ronden, of wil ik terug om te vechten voor mijn land?” Op het moment heeft ze ervoor gekozen de master Cognitive Science and Artificial Intelligence in Tilburg te doen. Nadat ze die heeft afgerond, denkt ze niet dat er nog een oorlog zal zijn om in te vechten. “Rusland heeft daar de middelen niet voor. Ze moeten nu al Noord-Korea en Iran vragen om materiaal.”
‘Ik zit constant in tweestrijd: wil ik hier mijn studie afronden, of wil ik terug om te vechten voor mijn land?’
In september was ze voor een paar weken terug in Oekraïne. Een journalist van het actualiteitenprogamma EenVandaag had haar zien speechen op de Dam en vroeg haar mee als tolk voor een documentaire. Zo hoorde ze verhalen aan over verkrachtingen in de energiecentrale van Zaporizhzhya, bezocht ze haar geboorteplaats Boetsja waar een vrouw vertelde hoe haar man naast haar in de auto werd doodgeschoten en ging ze langs bij een kapotgeschoten school in Charkov. “Het was de meest intense ervaring van mijn leven. Daar weer te zijn heeft mijn verlangen om terug te gaan, wel aangewakkerd. Om te vechten, niet per se om mijn familie te zien.”
Al met al vergaat het Kosenok hier goed. “Door mijn opgewekte houding denken mensen soms dat het me allemaal niks doet, maar je kunt gewoon niet maandenlang depressief zijn. Het geweld zit in mijn hoofd en ik keur alles af wat Rusland doet, maar het weerhoudt me er niet van om gelukkig te zijn.”
Geen energie en water
Ook Olha Shevchenko (22) vindt langzaam haar draai. “Toen ik je de vorige keer sprak, was ik zo eenzaam. Ik was echt verdwaald, een soort leeg vel papier. Nu ben ik langzaam wat meer kleuren aan het toevoegen.” Shevchenko zat bij de eerste groep studenten die met Wawoe naar Amsterdam kwam. Dat besluit maakte ze pas nadat ze dagenlang niet had geslapen en een vriend haar aanspoorde te vluchten. Haar zusje en “patriottische” moeder bleven in eerste instantie achter in Kyiv, maar zijn inmiddels op zoek naar manieren om ook naar Nederland te komen – maar de opties voor vluchtelingen zijn volgens Shevchenko beperkt.
‘Ik was echt verdwaald, een soort leeg vel papier. Nu voeg ik weer wat kleuren toe’
“Inmiddels ziet mijn moeder ook wel in dat verhuizen naar een ander land iemand niet minder patriottisch maakt. En het is niet meer alleen een kwestie van of je de oorlog overleeft, gebrek aan energie en water is ook aan de orde van de dag.” Maar Shevchenko ziet haar moeder hier niet snel een baan krijgen zonder diploma, en haar zusje van zeven moet naar school. “In Oekraïne zou het heel normaal zijn om een kind van die leeftijd na school alleen thuis te laten terwijl je werkt, hier zouden ze de Kinderbescherming bellen.”
Het nest verlaten
In haar eerste maand hier zat Shevchenko overmand door stress alleen maar binnen in een kelder die ze deelde met tien andere Oekraïense studenten. Inmiddels is die stress niet minder geworden, maar ze kan er nu beter mee omgaan, en heeft haar eigen appartement bij Sloterdijk én ze is begonnen aan de master Work and Organizational Psychology. In de zomer is ze vijf weken lang erg ziek geweest, “alsof mijn lichaam dacht: nu kan ik ontspannen.” Sinds ze hersteld is, onderneemt ze meer dan daarvoor. “Die periode was zwaar, het heeft echt iets in me veranderd. Ik voel me minder schuldig als ik leuke dingen doe, ik wil ook kunnen genieten van het leven hier.”
Toen ze afgelopen zomer bij haar familie in Kyiv was, zei ze tegen haar moeder dat ze op zoek was naar vliegtickets naar huis. “Daar bedoelde ik Amsterdam mee – dat vond ze niet leuk. Ik ben wel heel trots op Oekraïne, ze vechten dapper en zijn activistisch. Vroeger vond ik het nooit zo leuk om te zeggen waar ik vandaan kwam, sommige mensen hebben rare vooroordelen over Oekraïners. Maar ook al ben ik trots op mijn land, ook nu vind ik het niet altijd even leuk om te zeggen, ik wil niet dat mensen medelijden met me hebben en me als arm Oekraïens kind bestempelen.”
‘Vanaf februari gaan we de volledige huur betalen’
Shevchenko merkt dat zij en de andere Oekraïense studenten steeds minder hulp nodig hebben. “Ik voel me geen vluchteling, eerder een fulltime internationale student die het privilege heeft in Amsterdam te studeren en hopelijk binnenkort ook te werken”, zegt Shevchenko. Wawoe heeft wel nog sponsoren gevonden die een deel van de huur van de Oekraïense studenten betalen, ze hebben gratis fietsen en simkaarten gekregen en hebben nog steeds elke week een gesponsord diner met de andere Oekraïense studenten en Wawoe. “Maar vanaf februari gaan we de volledige huur betalen. Langzaam worden we zelfstandiger, Wawoe zei ook: jullie verlaten het nest.”
Tinder
Anna Hurina (21) kwam twee weken na Shevchenko naar Amsterdam en worstelde in het begin erg met survivor’s guilt. Dat is inmiddels iets minder aanwezig, “maar als ik met vrienden die nog in Oekraïne zijn praat, voel ik me wel slecht als ik hen over leuke dingen wil vertellen. Ik ga hier naar een festival terwijl zij in gevaar zijn. Therapie heeft me wel geholpen met dit gevoel om te leren gaan.”
‘Ik ga hier naar een festival terwijl zij in gevaar zijn’
Hurina voelt zich steeds meer thuis in Amsterdam. “Ik zou mezelf geen local willen noemen, maar ik vind mijn weg steeds beter.” Het helpt volgens haar ook dat ze een Nederlandse vriend heeft. Om de eenzaamheid tegen te gaan, besloot ze Tinder te downloaden om iemand te vinden met wie ze wat kon hangen en kletsen. “Ik had hier geen vrienden of familie om dat mee te doen. Ik was niet op zoek naar een serieuze relatie, maar uiteindelijk had ik daar geen controle over.”
Chocola op brood?
Nu introduceert die vriend haar in de wereld van hagelslag (“Hoe kun je in hemelsnaam ontbijten met chocola op brood”) en knakworsten. “Die hebben we niet in Oekraïne. Ik durfde dat in eerste instantie niet te kopen, maar ze zijn heerlijk.” Ze noemt hem haar grootste steun. “Hij kan niet volledig begrijpen wat ik doormaak, soms zegt hij dat het voelt alsof ik over een film praat als ik het over de oorlog heb, maar ik kan alles tegen hem zeggen – hij is er altijd voor me.”
‘Mijn Nederlandse vriend kan niet volledig begrijpen wat ik doormaak’
In eerste instantie wilde Hurina zo snel mogelijk terug naar Oekraïne, dat is inmiddels wel anders. Nadat ze hier haar bachelor psychologie afrondde, had ze genoeg van studeren en ging op zoek naar werk. Inmiddels heeft ze dat gevonden, als serveerster. Haar familie in Kyiv zit zonder elektriciteit, haar moeder houdt haar van tijd tot tijd via sms’jes op de hoogte van de situatie. “Gelukkig zijn ze fysiek in orde, maar het bezorgt me veel stress. Ik ga ze niet proberen te overtuigen hierheen te komen, dat heeft geen zin. Hun hele leven is daar, dat gaan ze niet achterlaten.”
Terug naar Kyiv
De vierde Oekraïense studenten die we eerder interviewden, Nataliia Osadcha, is kort na ons gesprek voor dit artikel op stel en sprong teruggegaan naar Kyiv waar haar vriend in het leger zit. Op 20 oktober mailde ze dat ze door Russische aanvallen geen elektriciteit hebben. Wanneer ze weer aangesloten zijn, wil ze vertellen hoe het is om daar te zijn.