“Je houdt jezelf echt voor de gek als je een absoluut concept van privacy voorstaat”, zei minister Ferdinand Grapperhaus (CDA) van Justitie en Veiligheid gisteravond over de zogenaamde ‘Sleepwet’, waarover morgen, tegelijkertijd met de gemeenteraadsverkiezingen, een referendum wordt gehouden.
Met de Sleepwet wordt de vernieuwde Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten bedoeld, die deze diensten verregaande bevoegdheden geeft op het gebied van bijvoorbeeld burgers afluisteren, ook als die nergens van worden verdacht.
Grapperhaus, die aan de VU een spreekbeurt hield over ‘lokale veiligheid’, vindt het “jammer” dat de discussie over de sleepwet is “afgedreven” naar het “concept van privacybescherming”. Je accepteert toch ook de cookies als je een website bezoekt? Nou dan! Niet dat hij wilde zeggen dat we geen recht hebben op privacy, “maar je moet dat wel aanpassen aan wat er om ons heen gebeurt.”
Wat er om ons heen gebeurt, vertelde Grapperhaus, is dat hele buurten ten prooi vallen aan drugsbendes. Ja, je leest dat de criminaliteit blijvend omlaag is gegaan, maar helaas is dat niet zo, wist de minister. Goed, er waren minder roofovervallen en het aantal diefstallen is ook gedaald, maar elke week wordt er door de politie wel ergens een drugslab of een hennepkwekerij opgerold.
Cowboys en Indianen
“U denkt dat er in uw buurt niks aan de hand is”, aldus Grapperhaus. “Uw linkerburen zijn vriendelijke filosofiestudenten, aan de rechterkant zit een nette fysiotherapeut en boven u wonen hele leuke studentes Spaans, maar de pizzatent op de hoek! Daar vindt illegale handel plaats! En als je er wat van zegt, word je al snel onder druk gezet om je mond te houden.”
Om nog maar te zwijgen over cybercrime en fraude met de PGB!
De minister vergeleek de situatie met de stadjes in de western-stripreeks Lucky Luke (“van voordat er een rel werd gemaakt over het cowboy-en-indiaantje spelen, wat ik vroeger ook heb gedaan, zal ik maar bekennen”), waarin boeven de boel terroriseren en niemand iets tegen ze durft te ondernemen (behalve Lucky Luke dan).
Grapperhaus lijkt dol te zijn op dit soort referenties aan de popcultuur. De namen Montesquieu, Locke en Mill liet hij ook een keer vallen, maar zijn wereldbeeld lijkt vooral te zijn gekleurd door Lucky Luke, Pulp Fiction en de televisieserie Colombo, die Grapperhaus, zo onthulde hij, vroeger keek terwijl hij er een halve krat bier doorheen jaagde. Ook had hij het twee keer over woestelingen die zich hullen in berenvellen en hun medemensen te lijf gaan met knotsen, wat een verwijzing zou kunnen zijn naar The Flintstones, maar in ieder geval is dat de dystopie die dreigt als we niet allemaal instemmen met de Sleepwet, of dat leek Grapperhaus althans te willen zeggen.
Narcostaat
Nee, zei Grapperhaus, dat Nederland een narcostaat is, zoals een Leidse promovendus had betoogd in het NRC Handelsblad, dat is onzin, dan sla je de plank mis, maar als dit zo doorgaat, “ga je wel heel snel náár die narcostaat.”
Om dit te voorkomen, is er, behalve de Sleepwet, volgens Grapperhaus een “noodzaak tot binding van de samenleving”. In de huidige samenleving is “ongelofelijk veel verruwing en polarisatie” en er zijn geen “grote overkoepelende verbanden” meer. Niemand luistert meer naar de ander, klaagde hij. “Sociale media vind ik een van de grootste teleurstellingen van de samenleving. Het internet is één grote schreeuwtent geworden.” Iedereen begint zijn eigen politieke partij maar en dat is volgens Grapperhaus een van de moeilijkste taken die we hebben: “om toch tot een soort gezamenlijkheid te komen, om weer een samenleving te krijgen die wel voldoende binding heeft.”
Na deze toespraak werd Grapperhaus geïnterviewd door rechtenstudent Eva de Jong, winnaar van de StudenTalentprijs 2017. Die maakte het hem niet heel moeilijk. “Vindt u het niet vervelend dat journalisten onderwerpen steeds verdraaien?” vroeg ze bijvoorbeeld. Een vriendelijk voorzetje dat hij met veel vuur en zwierigheid het doel intrapte.
Gedwongen prostitutie
Niet dat het allemaal geen hout sneed, wat hij zei. Journalisten duiken vaak te gretig op incidenten, wachten onderzoeken niet af en proberen bewindslieden woorden in de mond te leggen. “Er is een gebrek aan distantie in de journalistiek”, aldus Grapperhaus, die evenwel naar eigen zeggen heel erg boos werd toen journalist Paul Witteman in een interview over gedwongen prostitutie juist met distantie had gewezen op een rapport waarin staat dat “slechts” zes procent van de prostituees in Nederland gedwongen werd.
Ook over radicalisering was hij genuanceerd. Zonder het woord “moslims” of “islam” één keer te gebruiken, vertelde hij hoe er “veel bitterheid” ontstaat bij mensen die zich dagelijks geconfronteerd zien met de negatieve stereotyperingen die ze op zich geplakt krijgen, zoals vorige week nog in het filmpje van de PVV, dat in het kader van de Uitzending voor Politieke Partijen op televisie werd vertoond. “Die mensen vragen zich af: wat doe ik hier eigenlijk nog?” aldus Grapperhaus.
De beste aanpak van radicalisering is volgens de minister dat iedereen, ongeacht zijn afkomst en geloof, dezelfde mogelijkheden krijgt om “mee te kunnen doen.”
Reservaat verlaten
Wat kunnen studenten doen om te helpen die maatschappelijke binding weer terug te krijgen? vroeg De Jong. Grapperhaus antwoordde dat studenten, voordat ze na het ontvangen van hun bul bij een multinational gaan solliciteren, eerst eens twee jaar hun eigen “reservaat” moeten verlaten om mensen uit andere lagen van de samenleving te leren kennen. Zelf had hij de eerste jaren na zijn studie gewerkt als pro-deo-advocaat, en zo had hij geleerd “wat er nog meer speelt”.
“Ik vind dat u dat aan uw stand verplicht bent”, aldus Grapperhaus.