Wetenschappers van het VUmc hebben met collega’s uit andere Europese landen een online platform voor wetenschappelijke integriteit ontwikkeld. Het EU-project werd deze week gelanceerd op een congres in Hongkong. “Vooral veel jonge onderzoekers vragen zich af hoe ze moeten omgaan met mogelijke wetenschappelijke integriteitskwesties”, zegt projectleider en hoogleraar filosofie & medische ethiek aan VUmc en de VU Guy Widdershoven.
is een website waar een berg informatie te vinden is over wetenschappelijke integriteit. Hot topics, good practices, discussies en voorbeeldcasussen. Onderzoekers kunnen antwoorden zoeken op hun vragen of zelf een vraag op het discussieforum zetten.
De gedragscode voor wetenschappelijke integriteit is toch vorig jaar aangepast, waarom is er dan een platform nodig?
“We willen met het platform, The Embassy of Good Science, bijdragen aan het signaleren van problemen waarbij de gedragscode niet direct een kant-en-klare oplossing biedt. Mogelijk biedt dat ook aanknopingspunten om de code verder aan te scherpen. Ook vergelijking met andere codes kan daarbij helpen. In de Nederlandse gedragscode staat bijvoorbeeld ergens aan het eind dat je als begeleider zorgvuldig moet omgaan met je promovendi. In de Kroatische versie staat al aan het begin dat begeleiders bij beslissingen verplicht zijn uitleg te geven aan hun promovendi. Dus als een begeleider besluit een bepaalde onderzoekslijn niet voort te zetten en een promovendus heeft daar vragen bij, dan heeft die in Kroatië meer houvast aan de gedragscode dan in Nederland.”
Wat kun je als onderzoeker hebben aan de website?
“Het platform bundelt de informatie over wetenschappelijke integriteit die bekend is en maakt die beschikbaar, zodat wetenschappers hun weg kunnen vinden. Op de website vind je regels en richtlijnen die gelden in allerlei landen, wat nuttig is als een onderzoeker van het ene naar het andere land gaat. Er staan ook voorbeelden op van zaken waaruit je kunt leren hoe je iets kunt aanpakken. En er is een discussiepagina waar je vragen kunt plaatsen en kunt reageren op anderen.”
Wat voor vragen hebben onderzoekers zoal?
“Ik geef onderwijs aan PhD-studenten van verschillende faculteiten op de VU waarbij we hun eigen vragen bespreken. Vaak gaan die over auteurschappen. Waarom moet ik iemand als auteur opvoeren met wie ik nog nooit wat gedaan heb? Of waarom mag iemand die wel veel gedaan heeft er niet op? De richtlijn is dat iemand die geholpen heeft met het onderzoeksprotocol schrijven of de financiering onder voorwaarde als auteur bij het artikel mag staan, maar dan moet diegene ook kritisch meekijken met op z’n minst het eindresultaat. Een senior onderzoeker zal misschien eerder vinden dat iemand van belang is geweest voor het onderzoek, ook al is het op afstand, dan een promovendus. Ben je als promovendus dan te strikt of moet je voet bij stuk houden?”
Is de website ook bedoeld om een waarschuwing te geven aan onderzoekers?
“We willen niet de politie zijn of waarschuwingen uitdelen. We willen vooral bevorderen dat onderzoekers er meer over gaan nadenken. En onze grote ambitie is om schendingen van de wetenschappelijke integriteit in de toekomst te voorkomen.”
U bent ook lid van de commissie Wetenschappelijke Integriteit van de VU en VUmc. Zou de plagiaatophef rond de voormalige rector van de UvA een zaak kunnen zijn voor de commissie?
“Een klacht kan gaan over plagiaat of datamanipulatie. Dus een kwestie als de vermeende plagiaat van de voormalig rector van de UvA zou, als zich dat op de VU zou afspelen, door de commissie onderzocht kunnen worden. We bekijken dan alle stukken op plagiaat of datamanipulatie en beoordelen de ernst ervan. Er komen gemiddeld twee tot vier zaken per jaar bij ons binnen.”
Kijken jullie bij de aanstelling van een bestuurder ook naar plagiaat of datamanipulatie in zijn of haar werk?
“De commissie reageert alleen op klachten, we zijn geen screeningsorganisatie. Het is wel zo dat het college van bestuur op advies van de commissie de opdracht kan geven om een artikel in te trekken als iemand zich schuldig heeft gemaakt aan een schending van de wetenschappelijke integriteit. Je zou kunnen checken of dat in het verleden gebeurd is bij een hoge functionaris die wordt aangesteld. Maar uiteindelijk is iemand onschuldig tot het tegendeel bewezen is.”