Aanraken, intimideren, schunnige opmerkingen maken… het leidde aan de UvA niet tot een formele klacht. Kunnen universiteiten en hogescholen dan toch optreden tegen grensoverschrijdend gedrag? Drie juristen over de haken en ogen.
Avondblad NRC schreef afgelopen weekend over een UvA-docent van een kleine masteropleiding die jarenlang grensoverschrijdend gedrag had vertoond: van ongewenste aanrakingen en voorkeursbehandelingen tot akelige opmerkingen.
Angst
Maar niemand diende een formele klacht in. Dat durfden de studenten niet, uit angst hun loopbaan te schaden. Dan kunnen we weinig, was aanvankelijk het verweer van de universiteit. De docent was wel aangesproken op zijn gedrag en er werd een onderzoek ingesteld, maar hij mocht les blijven geven.
Inmiddels is hij van zijn onderwijstaken ontheven (hij mag alleen scripties begeleiden) en heeft de universiteit een nieuw onderzoek aangekondigd. “Een cultuurverandering is nodig”, schrijft het bestuur in een verklaring.
Lastig
Maar hoe zit het juridisch? Kan de universiteit iets doen zonder klacht? Het wordt inderdaad wel lastig, zegt hoogleraar arbeidsrecht Willem Bouwens van de Vrije Universiteit. “Het recht is in hoge mate bewijsrecht”, zegt hij. Met andere woorden, als de universiteit stappen onderneemt tegen een docent en het loopt uit op een rechtszaak, dan moet de werkgever “genoegzaam aannemelijk” maken dat er echt iets aan de hand is.
“Als mensen geen klacht durven in te dienen, dan is het inderdaad mogelijk dat iemand aan de gevolgen ontsnapt”, zegt Bouwens. “De rechter zal niet snel genoegen nemen met ‘wij horen allemaal verhalen’. De misdraging moet aannemelijk gemaakt worden. Daarvoor zou je ook getuigenissen van collega’s kunnen gebruiken, maar je hebt wel iets nodig.”
Manoeuvreren
“Advocaten zeggen al snel: iedereen kan wel wat roepen”, reageert Willeke Bezemer van het kantoor Bezemer & Schubad. Zij deed eerder voor de UvA onderzoek naar de hoogleraar arbeidsrecht die twee jaar geleden moest opstappen na wangedrag en kent zulke zaken goed. “Je moet enorm manoeuvreren, want de werknemer wordt ook beschermd door de wet. Je kunt onderzoek doen, maar uiteindelijk moet er toch iemand naar voren komen en zeggen: dit heeft deze persoon gedaan.”
En de afhankelijkheidsrelatie? Ze vertelt van een casus in een kleine geloofsgemeenschap. De kinderen zaten op een basisschool waar een docent zich misdroeg. Maar zelfs in dat geval stond de rechter geen anonieme getuigenissen toe. “Daar schrok ik wel van. Die kinderen waren twaalf jaar. Maar iemand moet zich kunnen verdedigen, vond de rechter.”
Lichterlaaie
Hoogleraar arbeidsrecht Stefan Sagel ziet meer mogelijkheden. Hij vindt sowieso dat rechters strenger moeten oordelen over #metoo-zaken. In gevallen als deze is er helemaal geen formele klacht nodig om in te grijpen, meent hij.
“Als je rookwolken om je huis ziet, wat doe je dan? Je belt voor de zekerheid de brandweer om te kijken of er brand is. Daar hoef je ook niet mee te wachten tot je dak in lichterlaaie staat”, zegt hij. Als er verhalen zijn over grensoverschrijdend gedrag, redeneert hij, dan kunnen onderwijsinstellingen gewoon onderzoek verrichten. “Sterker nog, ze hebben een zorgplicht voor hun studenten en medewerkers. Die moeten in een veilige omgeving kunnen leren en werken. Universiteiten móeten in zulke gevallen dus onderzoek doen.”
Daar begint het mee, zegt hij. Wat de uitkomst ook is, je kunt beginnen met het uitzoeken van de feiten. Of daar uiteindelijk ontslag op volgt is een tweede. “Hoe dan ook kun je niet zeggen: er is geen formele klacht, dus wij kunnen niets beginnen.”