De VU heeft besloten om het Cross Cultural Human Rights Centre (CCHRC) definitief te sluiten. Aanleiding is een kritisch rapport van externe onderzoekers, dat concludeert dat het onderzoek van het centrum kwetsbaar is voor misbruik door China. 

Het Cross Cultural Human Rights Centre onderzocht mensenrechten in de context van de lokale cultuur van het betreffende land, waaronder in China. De NOS onthulde in januari na een wob-verzoek dat het centrum jaarlijks tonnen aan subsidie uit China krijgt, 80 procent van het totale budget. Kort na die onthulling staakte het centrum zijn activiteiten. 

De VU liet daarop een externe commissie de academische onafhankelijkheid toetsen van het instituut. Deze commissie, geleid door oud-rector van de Universiteit Leiden Carel Stolker, is kritisch op het mensenrechtencentrum en de VU. De bevindingen van het centrum kunnen “door de Chinese overheid worden ingezet om het eigen mensenrechtenbeleid te gieten in bewoordingen die beter lijken aan te sluiten bij mondiale mensenrechtendebatten”, zo citeert NOS het rapport. Volgens de commissie kan dit “leiden tot een legitimatie en instandhouding van het mensenrechtenbeleid van een autocratisch regime”.

Ernstige bedenkingen

Verder meldt de NOS dat de commissie “ernstige bedenkingen” heeft bij de zogeheten receptorbenadering, een wetenschappelijke methode die het instituut toepast bij onderzoek in China. Dat deze methode “in centraal geleide staten als China, met weinig ruimte voor afwijkende opvattingen” tot betrouwbare wetenschap kan leiden, noemt de commissie “uiterst twijfelachtig”. 

Reactie rector

Tegenover de NOS laat rector Jeroen Geurts weten te schrikken van “de harde noten die in het rapport worden gekraakt over de methodologie van het centrum en de uitlatingen van de medewerkers. Dat is de reden dat we besloten hebben om, in overleg met de faculteiten, het centrum te sluiten.”

Op haar website prijst de VU de rol van de vrije pers. Zo “heeft de NOS bijgedragen aan versnelde bewustwording van de risico’s rondom de eenzijdige financiering van het centrum. De journalistieke kritische toetsing van hetgeen zich heeft afgespeeld rondom het centrum bevestigt de waarde van onafhankelijke en vrije pers, die ons op verschillende vlakken in de samenleving, in de politiek maar zeker ook binnen wetenschap een spiegel voorhoudt.”

Ontkenning onderdrukking Oeigoeren

De directeur van het centrum, hoogleraar Tom Zwart, uit zich in Chinese media kritisch over westerse politici en minder kritisch over China waar het mensenrechten betreft. Een van de medewerkers van het centrum, VU-docent management and organisation Peter Peverelli, ontkent op onder andere LinkedIn zelfs dat China de Oeigoeren onderdrukt. Dat deed hij vorig jaar ook al in een interview met Ad Valvas. Ook op de website van het CCHRC staan bijdragen die ook Zwart bij nader inzien “aan het denken hebben gezet”.

Volgens de VU zijn deze uitlatingen in een niet–wetenschappelijke context gedaan en vallen ze daarom onder de vrijheid van meningsuiting. De VU distantieert zich van de uitlatingen. “De vergoelijking of zelfs ontkenning van de situatie van de Oeigoerse moslims is bijzonder ongepast en levert op geen enkele manier een positieve bijdrage aan het verbeteren van de benarde situatie waarin deze bevolkingsgroep verkeert”, aldus Geurts.

Kanttekeningen

Medewerkers van het CCHRC plaatsen in een brief kanttekeningen bij het rapport. Zo had de commissie volgens de medewerkers alleen de taak om te onderzoeken of het centrum onafhankelijk was. Het onderzoeken van de receptorbenadering “was echter niet haar taak en het door het College van Bestuur verleende mandaat werd op deze manier dan ook fors overschreden”, aldus de brief.

Verder stippen de medewerkers aan dat de leden van de commissie geen China-expertise hebben. Ze zetten vraagtekens bij het punt van de commissie dat het niet goed mogelijk is om in China onafhankelijk onderzoek te doen naar mensenrechten en minderheden vanwege de belangrijke rol die de Communistische Partij in dat land speelt. “Dat is niet erg hoffelijk jegens de duizenden wetenschappers die zich in China serieus met deze vakgebieden bezighouden”, staat in de brief. “Maar het is ook niet in overeenstemming met de methodologische eis dat men zich als onderzoeker niet mag uitlaten over de situatie in een land zonder daar zelf onderzoek naar te hebben gedaan.” 

Tegenover NOS meldt directeur Zwart dat hij vrede heeft met de sluiting. “Als zij er een punt achter zetten, dan gaan we ergens anders door.”