Iedereen streeft naar diversiteit, we zijn het alleen niet eens over de manier waarop, zegt VVD-Kamerlid Dennis Wiersma, die twee moties indiende tegen onderdelen van het nationale actieplan voor diversiteit in de wetenschap, en een derde motie steunde.
De manier waarop onderwijsminister Van Engelshoven diversiteit in de wetenschap wil bewerkstelligen, leidt tot betuttelracisme. Dat zei VVD-Kamerlid Dennis Wiersma onlangs in een debat over het nationaal actieplan voor meer diversiteit dat de minister drie maanden geleden samen met het Nederlandse wetenschappelijk onderwijs- en onderzoeksveld heeft gelanceerd. Wiersma diende twee moties in die door een meerderheid in de Kamer zijn aangenomen. In de eerste vraagt hij om de realisatie van een kenniscentrum voor diversiteit op te schorten, in de tweede om geen ‘barometer’ bij te houden met betrekking tot de etnische of migratieachtergrond van studenten en medewerkers.
“Weer wordt die schijntegenstelling opgeworpen dat diversiteit ten koste zou gaan van kwaliteit”, reageert Vinod Subramaniam op VVD-Kamerld Dennis Wiersma, die bang is dat wanneer je gaat kijken naar de diverse achtergronden van studenten en onderzoekers, ze niet worden beoordeeld op hoe goed ze zijn. “Diversiteit en kwaliteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, het één gaat nooit ten koste van het ander.”
Subramaniam werd begin september door onderwijsminister Ingrid van Engelshoven benoemd tot voorzitter van de nationale adviescommissie diversiteit en inclusie, die toeziet op de voortgang van het landelijke actieplan om hoger onderwijs en onderzoek diverser te maken. Wiersma diende twee moties in tegen twee onderdelen van dat plan, namelijk de lancering van een kenniscentrum voor diversiteit en het bijhouden van de diverse achtergrond van studenten en medewerkers. De SGP diende nog een motie in tegen de diversity officers aan verschillende universiteiten.
“We gaan onverminderd door”, zegt Subramaniam in reactie. “We weten nu hoe verschillende partijen in de Tweede Kamer over diversiteit denken, maar de moties verhinderen ons niet om de universiteit diverser te maken. Hoe het actieplan verder gaat, is nog niet helemaal duidelijk, het is afwachten hoe die moties precies gaan worden uitgevoerd.”
Wat hebt u tegen een nationaal kenniscentrum voor diversiteit en waarom mag de migratie-achtergrond van medewerkers en studenten niet worden bijgehouden?
“Ik heb niks tegen een kenniscentrum. Ik heb gezien dat partijen in de Kamer, waaronder mijn partij, nog wat wensen en suggesties hebben hoe het actieplan diversiteit beter zou kunnen. We hebben gevraagd om die suggesties mee te nemen voordat je dat kenniscentrum helemaal gaat installeren. Ik heb dus in een motie gevraagd om dat even op pauze te zetten. De andere motie gaat over het bijhouden van de migratieachtergrond. Diversiteit vindt volgens mij iedereen belangrijk, maar er is verschil van mening over hoe je die het best verwezenlijkt. Als je stuurt op gelijke kansen, is het gevolg diversiteit. Maar als je stuurt op diversiteit op basis van iemands achtergrond, komen de gelijke kansen in gevaar. Want dan kijk je niet meer naar wat iemand echt kan of naar zijn kwaliteiten, maar naar wat verstandig wordt geacht om maar aan te nemen. Dat gaat ten koste van je hele identiteit en je eigen mens-zijn.”
Gelooft u dan echt dat er onderzoeken worden gefinancierd omdat de indieners een immigratieachtergrond hebben, en dat er daarom betere onderzoeken worden afgewezen? Het principe is toch dat bij gelijke geschiktheid de voorkeur uitgaat naar iemand met een diverse achtergrond, zoals dat al decennia gaat bij personeelsbeleid?
“Mijn bezwaar is dat je gaat sturen op de achtergrond van mensen en dat je dan onderzoeksgeld toegewezen krijgt omdat je aan een bepaalde vorm van diversiteit voldoet. Maar het moet gaan over de kwaliteit van je voorstel.”
Uit tal van onderzoeken, pas onlangs hadden we er weer één over vrouwelijke wetenschappers in coronatijd, blijkt dat witte mannen weglopen met de beurzen en publicatiescores, terwijl vrouwen vaak beter presteren. Op dit moment al delft de kwaliteit dus het onderspit. Witte mannen hebben meer kansen dan vrouwen of mensen met een migratieachtergrond. Moet dat niet worden gelijkgetrokken?
“Daar heb ik inderdaad niks op tegen, iedereen moet gelijke kansen krijgen.”
Wat is dan uw voorstel? Hoe krijgen we meer diversiteit in de wetenschap?
“Er staan al goede dingen in het actieplan, het enige waar we wat van vinden is dat instrument van het bijhouden van die afkomst. Dat mag ook helemaal niet volgens de wet. Bij de publieke omroep hebben we het ook gezien. Die ging bijhouden hoeveel gasten van niet-westerse afkomst er in de praatprogramma’s zaten en ze ging een diversiteitsbokaal uitreiken.”
Dat was een officieus dingetje, dat is toch totaal niet te vergelijken met het streven naar wat de universiteiten willen?
“Nou, dat vind ik wel. Je kijkt toch ook niet naar de opleiding van de ouders bij toelating? Er zijn betere instrumenten. Zorg er als universiteit voor dat de studenten zich bij jou thuisvoelen.”
Als je het erover eens bent dat universiteiten diverser moeten worden, ontkom je er toch niet aan om dat bij te houden? Hoe meet je anders of je doelen bereikt zijn, na een bepaalde periode? Dat gebeurt nu ook met vrouwelijke hoogleraren. Er zijn streefcijfers en elk jaar wordt er geconstateerd dat die niet zijn gehaald.
“Dat is iets anders, want dat gaat over personeelsbeleid. Overigens is de TU in Eindhoven door het College van de Rechten van de Mens op de vingers getikt omdat ze daar een tijd alleen maar vrouwen wilden aannemen. Dan maken mannen geen kans meer en dat vond het college te ver gaan. Nu, in reactie op mijn moties, zeggen heel veel mensen tegen me dat ze nooit aangenomen zouden willen worden op basis van hun achtergrond in plaats van hun kwaliteiten. Daarnaast worden zo de gelijke kansen van iedereen juist tegengewerkt. Dat vind ik ook een reëel risico.”
Maar wie krijgen er dan minder kansen?
“Nou, er kan dan een dynamiek ontstaan waarbij je, als je het even niet meer weet, naar zo’n lijstje van diversiteitscriteria kijkt om te bepalen wie je toelaat. Dan loop je het risico dat het gaat om waar je vandaan komt, niet of je goed bent.”
U gelooft dus dat mensen aangenomen worden omdat ze vrouw zijn of een migrantenachtergrond hebben, ondanks dat ze niet goed zijn?
“Dat hoop ik niet. Maar dat werk je zo wel in de hand, dat mensen afgewezen worden met kwalitatief beter onderzoek omdat een ander project diverser is. Ik weet het niet, maar ik ben bang dat het zo zou kunnen uitwerken.”
Wat bedoelt u precies met betuttelracisme?
“Ik denk dat het kijken naar de afkomst van mensen, ondanks dat een meerderheid in de Kamer daar bezwaar tegen heeft, leidt tot tunnelvisie en dan kan dat leiden tot een vorm van betuttelracisme. Dus dat die gelijke kansen er juist niet zijn.”
Dat je witte mannen gaat discrimineren, bedoelt u?
“Dat heb ik niet gezegd, ik heb het net uitgelegd.”
Ik begrijp uw uitleg niet. Bij racisme worden mensen gediscrimineerd. Wie worden er gediscrimineerd bij betuttelracisme?
“Als je mensen gaat beoordelen op hun achtergrond krijg je precies het omgekeerde effect, en dat is betuttelracisme.”
Wat is dan het omgekeerde effect?
“Dat je wordt aangenomen om waar je vandaan komt en niet op basis van kwaliteit.”