Volgende week beslist de VU hoe ze verder moet met de samenwerking met bedrijven als Shell. De hoogleraren van de afdeling Scheikunde en Farmaceutische Wetenschappen dringen er in een open brief op aan om de samenwerking voort te zetten. ‘We kunnen niet zonder de fossiele industrie’, zeggen afdelingshoofd Matthias Bickelhaupt en hoogleraar Theoretische chemie Luuk Visscher.

In uw brief beweert u dat samenwerking met bedrijven als Shell nodig is voor de transitie naar duurzame energie. Maar hoogleraar transnationaal milieubeheer en -beleid Phillipp Pattberg wees er op een recente bijeenkomst over de kwestie op dat deze bedrijven de wetenschap juist ondergraven, de schadelijke effecten van de olie-industrie downplayen, desinformatie verspreiden om maatregelen te vertragen.

Bickelhaupt: “Het is voor ons de allerhoogste prioriteit om zo snel mogelijk over te gaan op duurzame energie. De situatie is nijpend en we kunnen het ons niet permitteren bepaalde expertise buiten te sluiten omdat sommigen een hekel hebben aan die bedrijven.”

Visscher: “We hebben zelf de controle over het onderzoek dat wordt gefinancierd door Shell. We weten dat bij die bedrijven niet-nette dingen zijn gebeurd.

De samenwerking met zulke bedrijven heeft tot nog toe niet zoveel opgebracht, toch? Ze onthouden onafhankelijke wetenschappers cruciale data. Ze weten al sinds de jaren zeventig wat de werkelijke, rampzalige effecten zijn van de verbranding van fossiele brandstoffen.

Bickelhaupt: "Hoe naïef ben je, als je gelooft dat het verbranden van olie niet slecht zou zijn voor het milieu. Dat wisten wij in de jaren zeventig als scholier ook al.”

Visscher: “Ik ben betrokken  geweest bij onderzoek naar effectievere manieren om zonlicht om te zetten in energie en om meer energie uit zonlicht te halen en op te slaan in energiedragers waar je geen zeldzame metalen voor nodig hebt. Zonder Shell hadden we dat onderzoek niet kunnen doen. Shell financiert ook fundamenteel onderzoek waarvan het nut op dit moment nog helemaal niet duidelijk is, zoals de ontwikkeling van quantum-computing.”

Bickelhaupt: “Als we straks wereldwijd overgaan op een alternatieve energiebron, of dat nou waterstof is of synthetische brandstof, hebben we deze bedrijven ook nodig vanwege hun slagkracht wat grootschalige energie-infrastructuren betreft. Denk aan de installaties en pijpleidingen die nu gebruikt worden om gas te distribueren.”

Het bekende verhaal dus dat de huidige manier van onderzoek financieren een pervers systeem is waarbij de wetenschap afhankelijk wordt gemaakt van organisaties die niet altijd onze gemeenschappelijke belangen voor ogen hebben.

Bickelhaupt: “Ja, en dat gaat niet gauw genoeg veranderen. Zelfs als de overheid zou besluiten om onderzoek alleen nog maar met publieke middelen te financieren, zou het nog vele jaren duren voordat het zover is. Tot die tijd blijven we dus afhankelijk van de derde geldstroom, namelijk geld van bedrijven en maatschappelijke organisaties.”

De olie-industrie vertraagt opzettelijk de transitie naar duurzame energie om geld te kunnen blijven verdienen aan fossiele brandstoffen. Door samenwerking met onafhankelijke onderzoekers meten ze zich een groen imago aan: greenwashing.

Visscher: “Deze bedrijven blijven dat doen omdat wij die brandstoffen blijven kopen. Iedereen blijft bij Shell tanken, toch? De VU blijft ook gas stoken. Het is juist greenwashing om de banden met de olie-industrie te verbreken. Laten we geen symboolpolitiek gaan bedrijven, maar daadwerkelijk aan oplossingen werken en geen partijen uitsluiten die daar aan kunnen bijdragen.”

Bickelhaupt: “De VU blijft ook nieuwe gebouwen bouwen omdat anders de studenten wegblijven. Renovatie van de oude gebouwen was veel duurzamer geweest.

Visscher: "Het heeft geen zin om een zondebok aan te wijzen, ook al is dat misschien terecht. We doen er allemaal aan mee, dat is een inconvenient truth. Laten we stoppen massaal van hot naar her te vliegen, dat zal meer effect hebben.”

In uw brief bekritiseert u de politieke stelling die de VU inneemt als het de banden met de fossielebrandstoffenindustrie verbreekt. Maar het is toch heel normaal voor wetenschappers om ethische keuzes te maken? Is dat niet altijd politiek?

Visscher: “Normaal worden zulke keuzes, bijvoorbeeld in de medische wetenschap, door de betrokken onderzoekers zelf gemaakt. Nu willen partijen dat aan anderen opleggen, dat is het verschil.”

Bickelhaupt: “Het is goed dat er een breed debat over deze kwestie is, en dat iedereen wordt betrokken.”

Visscher: “Iedereen is het erover eens dat we moeten overgaan op duurzame energie. Alleen over de manier waarop, daarover verschillen de meningen.”