Het inkomen is wel degelijk een belangrijke factor voor arbeidstevredenheid, stelde arbeids- en organisatiepsycholoog Kilian Wawoe gisteren op een symposium, dat draaide om zijn nieuwe boek ‘Het Nieuwe Belonen’.
Die titel suggereert een alternatieve manier van belonen dan met geld, maar geld verdienen is nu eenmaal een bittere noodzaak. En het leven wordt, zeker in de Randstad, steeds duurder. “In een stad als Amsterdam kan je eigenlijk van een modaal inkomen niet meer modaal leven. Daarvoor zijn met name de prijzen van huizen te veel gestegen”, zei Wawoe.
Als je genoeg geld hebt, kun je je druk maken over andere zaken, maar eerst moet er brood op de plank komen. Hij liet in een grafiek de relatie zien tussen geld en levensgeluk. Tot zo’n 75 duizend euro inkomen per jaar maakt extra geld wel degelijk gelukkiger. Voor mensen die rijker zijn, dragen andere factoren meer bij aan levensgeluk, zoals zelfontplooiing. Wawoe voorspelt dan ook dat jonge professionals de komende tijd flinke inkomenseisen zullen stellen. “Ze moeten zo’n dertig à veertig procent meer verdienen om het zelfde welvaartsniveau te halen als hun oudere, al gearriveerde collega’s, want ze kunnen anders in de stad geen huis meer krijgen.”
Armoede verandert brein
Te weinig inkomen is een belangrijke vorm van stress met mogelijk ernstige gevolgen, liet hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder zien. De hersenen van kinderen die langdurig in armoede opgroeien, ontwikkelen zich anders dan bij kinderen uit een gezin met voldoende inkomen, net als bij kinderen die verwaarloosd of mishandeld worden. “Ze bekijken de wereld vol angst en de vraag is of dat ooit helemaal over gaat”, aldus Scherder.
Hij liet ook zien dat ernstige stress desastreuze gevolgen heeft voor de werking van het brein. Bepaalde zenuwnetwerken gaan als het ware in omgekeerde richting werken, waardoor andere hersendelen de regie overnemen en mensen eigenlijk de controle over zichzelf verliezen. Straffen kan zulke stress oproepen.
Perverse beloning
De bekende journalist Joris Luyendijk weet waar foute beloning toe kan leiden. Hij deed onderzoek onder bankiers in het Londense financiele district. “Bankiers zijn mensen, geen monsters. Maar ze werken voor monsterlijke organisaties die fout gedrag belonen.” De ene kant van het beloningsverhaal van bankiers is alom bekend. Ze verdienen vette bonussen als ze hun targets halen. Maar de andere kant van het verhaal is dat ze ook van het ene op het andere moment op staande voet ontslagen kunnen worden. “Een bekende praktijk is dat twee mensen voor min of meer hetzelfde werk worden aangenomen. Na een jaar wordt degene die het minst presteerde meedogenloos ontslagen”, vertelt Luyendijk. Dat soort perverse prikkels leidt tot pervers gedrag.
Eerlijke feedback
Daar is Wawoe het helemaal mee eens. Vandaar zijn pleidooi voor een andere manier van belonen. “Financiële prikkels leiden er toe dat mensen een poosje meer en harder gaan werken, maar niet beter,” aldus Wawoe. Dus om de kwaliteit van het werk te verhogen zijn andere beoordelingen en beloningen nodig, die vooral uitgaan van de intrinsieke betekenis van arbeid voor mensen. Ze willen vooral dat werk leuk en nuttig is. Maar over hoe je dat bereikt blijft hij vooralsnog een beetje vaag. Coaching, teamwork, goede en eerlijke feedback. Je mag best tegen een collega zeggen dat die iets fout doet, beter nog, dat moet zelfs, maar wel met het doel de kwaliteit van het werk te verbeteren.
Ongelijke beloning
Wawoe heeft weinig op met het ritueel van jaarlijkse beoordelingsgesprekken. Zoals hij onlangs in Advalvas uiteen zette. “Mijn stelling is dat zulke gesprekken doorgaans meer zeggen over de beoordelaar dan over de beoordeelde.’’ Ter illustratie noemde hij factoren die een rol spelen bij het krijgen van meer of minder salaris. Minpunten zijn: vrouw, te kort, te dun (bij mannen vooral), te dik, niet wit, een dialect, zoals bijvoorbeeld Twents.
Wawoe wil in zijn volgende onderzoek de reële inkomensverschillen in kaart brengen tussen verschillende categorieën mensen, zoals mannen en vrouwen. Daarbij zou hij graag ook naar de VU zelf willen kijken. Nu ja een voorschotje op dat onderzoek is onlangs al genomen. Aan de VU verdienen vrouwen in wetenschappelijke functies ruim 13 procent minder dan hun mannelijke collega’s.
Bekende Nederlander
Wawoe zelf is inmiddels ruimschoots beloond voor zijn werk. Niet zozeer in geld, maar hij is nu min of meer Bekende Nederlander. Hij doet namelijk mee als sitekick in het TV programma ‘Wat Verdien Je‘ van Astrid Joosten.