De Bildung Academie is vorig jaar ontstaan uit protest tegen de bestaande onderwijspraktijken op de universiteit. Maar de VU en de UvA omhelzen het initiatief inmiddels innig, bleek dinsdag bij de opening van het eerste echte semester van de academie.
Balans, humor, improviseren, betrokkenheid, nuance, mezelf. Dat waren enkele steekwoorden die de 26 studenten die aan de opleiding beginnen, noemden bij de openingsplechtigheid in de aula van de UvA.
Collegegeld
Ze gaan een semester lang voltijds aan de Bildung Academie studeren voor een collegegeld van 750 euro. Daar krijgen ze les van maar liefst negentig docenten van de VU, de UvA en van elders, die zich vrijwillig hebben aangemeld.
Nu ja, les krijgen is natuurlijk niet het goede woord, want het gaat vooral ook om zelf doen. Zo was ook een grote groep studenten betrokken bij de oprichting van de academie. “We wilden niet stil blijven staan bij protesteren alleen, maar vooral ook iets doen. Van rethinking naar remaking,’’ zei mede-initiatiefnemer Eugenéne Sutorios, hoogleraar recht aan de UvA in zijn openingsspeech.
Competenties
De studenten gaan zich intensief bezighouden met het verwerven van vier kerncompetenties. Kritisch, empathisch, ethisch en expressief, want het gaat op de academie om het ontplooien en verbinden van het individu met reflectie en creativiteit. Ja het oude ideaal van wetenschap geïntegreerd met kunst is weer terug.
Bussemaker
“Ik juich dit initiatief zeer toe”, zei minister Jet Bussemaker die naar de bijeenkomst was gekomen. “De laatste decennia is het hoger onderwijs heel erg gericht op kennisoverdracht. Maar het gaat om het opleiden van jonge mensen die in de toekomst ingewikkelde problemen moeten aanpakken die we nu niet eens kennen’’, aldus de minister. Volgens haar is ‘bildung’ daar een belangrijk element bij.
Ze stelde wel dat bildung niet alleen gericht moet zijn op de individuele ontplooiing van de studenten, maar ook moet bijdragen aan verbinden. “Besef dat we niet alleen de wereld maken. Je moet je kunnen verplaatsen in de wereld van een ander.”
Marktdenken
Hoogleraar ethiek Joep Dohmen, een van de betrokken docenten, onderstreepte het belang van het verbinden met elkaar. “We moeten op de academie ook nadenken hoe we iets kunnen doen voor de honderduizenden jongeren die geen of weinig kans op goed onderwijs hebben in Nederland. Matschappelijke betrokkenheid staat hoog in ons vaandel. We zijn echt geen eliteschool, zoals we door sommige mensen worden afgeschilderd.
In zijn analyse stopte hij heel wat maatschappijkritiek. “Door het alles overheersende neo- liberalistische marktdenken is ieder individu verantwoordelijk gemaakt voor zijn eigen succes of falen. Dat is een last die op de jongeren van nu drukt. Wij willen dat denken doorbreken.’’
Winter
VU-collegevoorzitter Jaap Winter zegde toe de nieuwe academie te faciliteren. ‘We hebben de neiging alles dicht te timmeren met regels. Dat is lekker veilig. Zolang je je daar maar aan houdt, kan niemand je wat maken. Maar daardoor bestaat ook het gevaar dat mensen hun eigen verantwoordelijkheid ontlopen. Academische vorming hoort eraan bij te dragen dat mensen weer zelf verantwoordelijkheid durven nemen,’’ zei.
Hij daagde de studenten uit mee te denken met zijn nieuwe plan om op de universiteit niet meer in aantallen studenten en promoties te denken, maar aan de geproduceerde academische meerwaarde. “Hoe kunnen we dat handen en voeten geven?’’, vroeg hij uitdagend.
Geen nieuw universiteitje
Ook de rector van de UvA, Dymph van den Boom, omhelsde de academie innig. “Door de enorme toename van het aantal studenten, de massificatie, is het onderwijs erg verschoolst. We hebben nog een lange weg te gaan om weer echt academie te worden.’’
Ze ziet de Bildung Academie als een mooie proeftuin. “Het kan een incubator zijn om ideeën en praktijken te ontwikkelen die we over een paar jaar aan de universiteit kunnen implementeren.’’
Ze waarschuwde ervoor dat de nieuwe academie geen universiteitje naast de andere universiteiten moet worden. “Dat is een les die ik trek uit de ervaringen met de honoursprogramma’s. Die staan te veel op zichzelf en naast het reguliere onderwijs. Het moet juist samengaan.”
De rector deed nog de opmerkelijke uitspraak te overwegen alle faculteiten en instellingen als zelfstandige organisaties op te heffen. “Die organisatievormen werpen barrières op voor werkelijke vernieuwing en interdisciplinaire samenwerking.’’
De Zuidas op
Nu ja, de Bildung Academie wil in ieder geval enthousiast een nieuwe weg inslaan en zich daarbij niet opsluiten in een ivoren toren. Daarom willen ze op vrijdagen activiteiten organiseren, bijvoorbeeld op de Zuidas, waar ook andere young professionals aan kunnen deelnemen. Die activiteiten worden aangekondigd op hun site.