Ze verwachtte een maand of negen te blijven, het werd twintig jaar. Eind 2003 begon Marieke Schilp als hoofdredacteur van Ad Valvas, eind 2023 gaat ze met vervroegd pensioen.
“Ik had voor publieksbladen gewerkt, en ik zag Ad Valvas als een degradatie”, zegt Schilp. “Maar ik vond het redactieteam meteen leuk en de universiteit heel erg interessant, de wetenschap en het onderwijs, de maatschappelijke relevantie van wat hier allemaal gebeurt. Er zijn hier geweldige onderwerpen om over te schrijven, er gebeuren heel veel mooie dingen, waarvan we nog geen honderdste kunnen coveren.”
En zo bleef ze dus hangen aan de VU. Zal ze die gaan missen? “De VU niet, maar de redactie wel. Jullie zijn erg leuk, er is een goede sfeer tussen mensen die heel verschillend zijn en toch een goede band hebben. De Whatsapp-groep ga ik het ergste missen. De flauwe grappen, de kritische opmerkingen. En er wordt door de buitenwereld weleens met dedain naar een universiteitsblad als Ad Valvas gekeken, maar we hebben hele goede gesprekken over journalistiek gevoerd, hele bewuste, weloverwogen keuzes gemaakt.”
Ze heeft niet echt een VU-hart, zegt ze. Als atheïst uit een socialistisch nest was ze op de VU-campus, zeker in het begin, een vreemde eend in de bijt, een anomalie. “Als ik ergens anders hoofdredacteur was geweest, bijvoorbeeld de UvA, dan was ik dáár enthousiast over geweest. Mijn hart ligt bij de journalistiek, bij het maken van een blad over maatschappelijk relevante zaken. Van een specifiek VU-gevoel is bij mij geen sprake, wel van een warm gevoel voor de academische wereld.
Strijdbaar type
Ze heeft wel veel strijd moeten voeren. Dat heeft ze met verve en plezier gedaan, want ze is, zegt ze, een “strijdbaar type” en ging “zonder schroom” de discussie aan met de bestuurders van de VU. Onder andere voor de zichtbaarheid van Ad Valvas, want toen ze arriveerde, zat de redactie vijftien hoog in een achterafhoekje waar zelden iemand kwam. “Toen zijn we naar de begane grond verhuisd, een hele vooruitgang. Maar later werden we toch weer verkast, en uiteindelijk zitten we alweer jaren verstopt boven in het BelleVue-gebouw.”
Ook de journalistieke afhankelijkheid van Ad Valvas moet altijd worden bevochten. “Want officieel zal iedere bestuurder altijd zeggen dat een onafhankelijk journalistiek medium belangrijk is voor een academie, langs allerlei andere wegen hoor je dat veel mensen moeite hebben met die onafhankelijkheid, dat er gemopperd en geklaagd wordt. Door de dienstdirecteuren meer dan door de rest van de bestuurders”, aldus Schilp.
Hierom is Ad Valvas volgens Schilp belangrijk voor de VU: “Dankzij Ad Valvas weet het bestuur wat er speelt binnen de VU-gemeenschap, want het bestuur hoort niet alles op de bijeenkomsten die het organiseert. Ad Valvas fungeert als een spiegel voor de leiding. Voor de gemeenschap is Ad Valvas een uitlaatklep. Bovendien hebben we in de loop der jaren een aantal misstanden blootgelegd.”
VU als merk
Dat blootleggen van misstanden levert het blad dan weer het verwijt op dat het zo “zuur” is. “Maar ‘zuur’ is aan de VU gewoon een ander woord voor ‘kritisch’ en daar is ook voortdurend discussie over”, aldus Schilp. “Dan zeggen ze: ‘Maak daar dan positief kritisch van’, alsof kritisch zijn altijd negatief is.”
Uiteindelijk streeft Ad Valvas naar hetzelfde als het college van bestuur, opperen wij. “Niet helemaal”, werpt Schilp tegen. “Allebei willen we natuurlijk een goede universiteit, maar omwille van het imago worden ook dingen weggemoffeld. En daar komen wij om de hoek kijken.”
De VU is, zoals alle andere universiteiten, een merk geworden met een imago dat beschermd moet worden. “Er werken bij de dienst Communicatie & Marketing nu rond de hondertwintig mensen, dat zegt wel wat over hoe belangrijk dat imago is geworden. Wij merken dat zelf ook. Je kunt geen leidinggevende meer interviewen zonder dat er iemand van woordvoering bij zit, en zelfs bij een rondleiding door het Wis- en Natuurkundegebouw voor een afscheidsreportage, lopen er twee communicatiemensen mee. Dat gaat allemaal heel vriendelijk en aardig en behulpzaam, maar ondertussen proberen ze toch steeds weer van alles te veranderen aan je stuk.”
Grosso modo zit Ad Valvas volgens Schilp wel goed, wat de onafhankelijkheid betreft. “Als hoofdredacteur heb ik regelmatig overleg met de hoofdredacteuren van de andere universiteits- en hogeschoolbladen en die maken vergelijkbare dingen mee. Wat het personeelsaantal betreft, hebben wij tot dusver niets te klagen, al hou ik mijn hart vast voor het volgende jaar. We worden ook nooit onder druk gezet. Niemand komt ons vertellen dat we bepaalde dingen niet moeten doen.”
Kleurrijk magazine
Schilp heeft Ad Valvas flink veranderd tijdens haar hoofdredacteurschap. Toen ze begon, was Ad Valvas een wekelijkse krant, hoofdzakelijk zwart-wit. Zij maakte er een kleurrijk magazine van, eerst tweewekelijks, nu verschijnt het tien keer per jaar, met de nadruk op interviews en achtergrondverhalen. Het nieuws staat op de website en de sociale media.
“Voordat we overgingen op het magazine, is daar binnen de redactie heel wat discussie over gevoerd”, herinnert ze zich. Ook de lancering van een website had veel voeten in de aarde. “De VU wilde dat we die in de VU-huisstijl zouden doen, op de VU-server, maar ik vond dat dat verwarring op zou leveren wat onze onafhankelijkheid betreft.”
Pas onlangs is de website vernieuwd, wat een veel zwaardere kluif bleek te zijn dan was ingeschat. Schilp wil er niet te veel over kwijt, maar spreekt van een “nachtmerrie”. “Het was onze eigen kleine Mars.”
Mars, de grootschalige ICT-vernieuwing aan de VU die uitliep op een debacle, is wat Schilp betreft een van de dieptepunten in haar tijd bij de VU. “Al die weken, maanden dat dingen niet meer konden, het ICT-jargon waar je niet uit wijs kon worden, waar je zo gefrustreerd van raakte dat je scheldend je laptop dichtklapte. Mars heeft er mede voor gezorgd dat ik het werk niet meer zo leuk vond. Mars en Corona. Corona was een vreselijke tijd, en toen ik eindelijk weer op de campus kwam, merkte ik dat ik mijn strijdbaarheid had verloren, dat het misschien tijd werd het stokje over te dragen aan iemand die er fris in staat.”
PVV-tweet
Een ander dieptepunt, een keerpunt feitelijk, was toen dertien jaar geleden een van de redactieleden van Ad Valvas naar aanleiding van het uitzenden van Nederlandse VN-troepen naar Afghanistan, vanaf zijn privéaccount een harde grap over PVV’ers had getweet en er een media-offensief begon niet alleen tegen hem, maar ook tegen de VU en tegen Ad Valvas.
“Dat was zo’n volstrekt niet-zinnige en onrechtvaardige aanval op de persoon, ook op die van mij, omdat ik hem niet wilde ontslaan. Dat heeft mijn houding wel wat veranderd. De jaren voor dat incident was het allemaal wat liever, daarna werd het een stuk vijandiger. De verhoudingen zijn verhard, en ik heb me toen meer gepantserd. Niet dat ik meer op onze woorden let, maar ik zit wel constant klaar om kritiek op te vangen.
Klokkenluiders
Zijn er dingen waar ze achteraf spijt van heeft? Dat ze al heel lang niet meer schrijft, zegt ze. “Ik mis het schrijven.” Het leiden van een journalistiek medium dat naast een magazine bestaat uit een website en verschillende socialemedia-accounts, en de uitbreiding naar het Engels, vergen zoveel van haar tijd dat dát erbij is ingeschoten.
En niet dat ze er spijt van heeft, maar er zijn verhalen die de redactie heeft moeten laten schieten. “Soms stuit je, vaak via een klokkenluider, op een misstand waar we meer bronnen bij zoeken, en als we het uit en te na gecheckt hebben, wordt het een artikel, ook al weten we dat sommige mensen daar helemaal niet blij mee zijn. Maar het komt ook voor dat we van een misstand wel getuigenissen verzamelen, maar dat die bronnen alleen off the record willen praten. Ja, dan moet je soms, na lang spitten, besluiten om er niet mee verder te gaan. Hoeveel werk er ook in zit. Je moet het altijd, ook voor de lezer, hard kunnen maken.”
Elektronisch drumstel
Wat ze gaat doen als ze straks met pensioen is? “Uitrusten, me weer met muziek bezighouden. Ik zing in een kwartet, ik wil mijn pianolessen weer oppakken en ik heb een tijd geleden een elektronisch drumstel gekocht waar ik weer op wil oefenen. En Amsterdam weer een beetje verkennen. Ik ben geboren en getogen Amsterdammer, maar er zijn dingen die ik nooit gezien heb, bijvoorbeeld het Namenmonument.”
“Eigenlijk zouden er VN-troepen naar Nederland gestuurd moeten worden om PVV’ers dood te schieten.”
Dat was de “grap” die de Ad Valvas redacteur maakte op Twitter. In een reactie zei hij dat “een mongool” kon zien dat het een grap was. Geert Wilders noemde het “te walgelijk voor woorden”. Uiteindelijk heeft de VU zich gedistantieerd van de uitspraak. Daar bleef het bij.
Beste Marieke, mooi interview, mooi werk gedaan en … het ga je goed met veel muziek, Mirjam
Hoi Marieke, ik sprak je maar 1 keer over het interview cultuuraanbod VU op de campus en dat verliep heel soepel en ondersteunend. En nu leer ik je door dit interview pas een beetje persoonlijk kennen. Ik wens je een hele fijne ‘eigen tijd’; en jouw journalistieke blik laat zich vast niet onder het tapijt moffelen. Veel plezier!
Een waardig afscheidsinterview met iemand die veel meer voor de VU betekend heeft dan de meesten zich zullen realiseren. Geniet van je eigen tijd, Marieke!
Wat die vernieuwde website betreft, het is erg jammer dat all reacties onder de artikelen verdwenen zijn. Die waren waardevol.