Terwijl andere universiteiten hun bezuinigingsplannen bekendmaken (in Leiden en Utrecht gaat de bijl in de kleine letteren) heeft de VU nog niks bekendgemaakt. Afgelopen zomer werd bekend dat de opleiding aardwetenschappen flink moet bezuinigen, maar dat staat los van de bezuinigingsopdracht van 60 miljoen waarvoor de hele VU zich gesteld ziet.
Bestuurslid Marcel Nollen onthulde vorige week tijdens een medezeggenschapsvergadering met de ondernemingsraad al wel dat er een sociaal plan nodig zal zijn voor in elk geval 5 van de 18 eenheden – faculteiten en diensten – aan de VU. Dat houdt in dat daar gedwongen ontslagen zullen vallen. Welke eenheden dat zijn, zei hij er niet bij. De VU wil het personeelsbestand zoveel mogelijk via natuurlijk verloop laten krimpen, dus door vacatures na pensioen, vrijwillig ontslag of het aflopen van een tijdelijk contract niet meer in te vullen, maar voor vijf eenheden is dat niet voldoende, zei Nollen.
Hij zei ook dat het gaat om een “intelligent sociaal plan” afgestemd op de eenheden die er één nodig hebben, geen one-size-fits-all dus.
Geen taboes
Voor de rest zit de VU nog in de inventarisatiefase en kijkt ze vooral waarop bezuinigd moet worden. “Er zijn geen taboes”, aldus Nollen. Voorbeelden die hij noemde waren de afschaffing van keuzevakken en minoren, massale hoorcolleges in plaats van kleinschalige werkcolleges, het samenvoegen van vakken en minder intensief toetsen.
“Dat doet wel iets met de kwaliteit van het onderwijs”, gaf hij toe. “Het zijn hoe dan ook pijnlijke keuzes, dingen die we belangrijk vinden maar die domweg niet meer kunnen. “Toetsen is erg arbeidsintensief en daarom ook erg duur.”
De VU kijkt tevens welke opleidingen ook door andere universiteiten worden gegeven en of de VU die dan ook moet willen blijven aanbieden. Verder kunnen ze wachten met het vervangen van oude gebouwen door nieuwbouw en de aanpassing van andere plannen voor de campus. “Door de teruglopende aantallen studenten hebben we straks iets minder ruimte nodig.”
Schil afwerpen
Opmerkelijk is dat voor het eerst ook het studentenwelzijn aan de orde kwam. De VU heeft een wettelijk zorgplicht en moet voorzien in zaken als studentenpsychologen en bijvoorbeeld het Well-being Point waar studenten met problemen terechtkunnen. “Maar we moeten wel kijken hoever die zorgplicht precies gaat en wat we in de lucht kunnen houden”, zei Nollen.
Hij riep de ondernemingsraad om “zij aan zij en hand in hand” met het bestuur te werken om “deze mooie universiteit zo goed mogelijk in stand te houden.”
Daar is de OR natuurlijk niet te beroerd voor, maar ze leek niet van plan om allerlei kroonjuwelen zonder slag of stoot op te offeren. Verschillende leden opperden alternatieven en zetten kritische kanttekeningen. Ze wezen erop dat het niet-invullen van vacatures de werkdruk voor de achterblijvers alleen maar groter zal maken en dat het geen pas gaf om tijdelijk personeel te beschouwen als een “schil die afgeworpen moet worden.”
Eenmalig geld
Iemand stelde een verkorting van het academische jaar voor als bezuinigingsmaatregel en een ander waarschuwde voor het “waterbed-effect”: bezuinigen bij de ene afdeling kan zomaar leiden tot een vergroting van de financiële lasten bij een andere. Een OR-lid vroeg of er ook gedacht was aan een fusie van bepaalde diensten en de afschaffing van een niet nader genoemde, kennelijk overbodige dienst.
Iemand anders wees erop dat personeel ontslaan heel veel geld kost. “Maar dat is eenmalig geld”, antwoordde Nollen, “om structureel te bezuinigen.”
De bezuinigingen zullen zeer ingrijpend zijn. Als opleidingen moeten stoppen, is dat heel zuur voor de studenten die er net aan begonnen zijn. Nollen stelde de raad gerust dat de zorgplicht van de VU er ook in voorziet dat iedereen de kans krijgt zijn diploma te halen.
Bleeders
Misschien is het ook een beetje veel voor een opleiding om zeven verschillende afstudeerrichtingen te hebben, mijmerde hij. Hij maakte een onderscheid tussen opleidingen die veel studenten trekken, zoals de bachelor creatief schrijven Nederlands, en de zogeheten bleeders, die alleen maar geld kosten en beter afgeschaft kunnen worden. “Uiteraard samen met de medezeggenschap”, aldus Nollen.
Die 60 miljoen aan bezuinigingen zijn overigens nog maar de eerste ronde. De gigantische bezuinigingen die het kabinet de universiteiten wil opleggen, zijn hier nog niet eens in meegenomen. Daardoor zou het totale bezuinigingsbedrag weleens kunnen oplopen tot 120 miljoen euro, zei Nollen. Hij en de andere collegeleden riepen iedereen aan de VU op om op 14 november in Utrecht mee te komen protesteren tegen de bezuinigingen. Het bestuur zal er dan ook zijn, maar de VU zei desgevraagd geen bussen in te zetten om studenten en medewerkers naar Utrecht te vervoeren.
“Het zijn dark times”, verzuchtte rector Jeroen Geurts.
“Misschien is het ook een beetje veel voor een opleiding om zeven verschillende afstudeerrichtingen te hebben, mijmerde hij.”
Ja, mijmer er maar wat op los. Als nou alle geneeskundestudenten slechts basisarts worden, de archeologen alleen nog maar op kammetjes van net over de limes afstuderen en alle aardwetenschappers zich tot tektonische schollen beperken dan scheelt dat een hoop specialisaties.
Wat zal het nu werkelijk gaan opleveren bij de afzonderlijke opleidingen/faculteiten waar dan geknipt zal worden? Steeds een relatief klein bedrag, een kortetermijnresultaatje, en tegelijkertijd een waanzinnige kapitaalvernietiging bij de opleidingen. Wat kapot is zal niet gauw terugkeren, en eventueel verzwakte opleidingen kunnen dan de eerstvolgende bezuiningsronde gaan afwachten.
De VU heeft de bouw van het NU-gebouw en het VUO enorm onderschat. Daarnaast zijn de toegenomen materiaalkosten door corona en de oorlog in Oekraïne en bouwfouten die gemaakt zijn bij de bouw van het VUO (denk aan laboratoria waar de apparatuur niet in past) voor de rekening van de VU gekomen. Deze kosten zijn het gevolg van het beleid van hogerhand en staat buiten de opleidingen die nu de rekening moeten betalen. We kunnen gerust stellen dat het wanbeleid van hogerhand nu wordt afgeschoven op de opleidingen, medewerkers en (toekomstige) studenten.
Voor we gaan kijken naar het schrappen van opleidingen, wil ik eerst graag weten wat VUture Proof ons tot nu toe heeft gekost en opgeleverd. Ik hoor dat alleen al de begeleiding door een extern bedrijf jaarlijks een miljoen kost, als ik berichten van de werkgroepen lees begrijp ik er niet veel van, het klinkt alsof men bureaucratie laat opruimen door bureacraten, die met allerlei protocollen en moderne managementmethoden de werkelijk te lijf willen gaan. Ondertussen lees ik dat de P10-rapportage is geschrapt, en dat dat een eerste succes is, maar de financiële systemen waarmee ik werk ervaar ik nog steeds niet als een handig hulpmiddel. Het lijkt eerder een enigma, waarmee ik enkel met inzet van mijn gezond verstand en intuïtie verantwoord beheer van mijn budget kan voeren. De invoering van dat nieuwe fiancieele systeem was een kleine ramp door te snelle impelementatie, die we dus nog niet te boven zijn. De extra exteren inhuur om die problemen op te lossen heeft ook veel geld gekost en de implementatie is nog niet op orde.
Mijn oproep aan het bestuur en de medezeggenschap: kijk kritisch naar het werkelijke rendement van alle innovaties die de afgelopen jaren zijn ingezet. Hebben deze werkelijk iets opgeleverd? Er is een enorme variëteit en omvang ontstaan aan diensten en initiatieven die niet direct bijdragen aan de primaire processen van een universiteit. Beoordeel deze eerst zorgvuldig voordat er wordt overwogen om (ook kleinere) opleidingen te korten of te schrappen. Het primaire proces (O&O) is toch het belangrijkste ?
In dit kader wil ik ook wijzen op een link naar een wat oudere ingezonden brief in Trouw van de Leidse hoogleraar David Henley, hij is iets uitgesprokener : https://www.trouw.nl/opinie/opinie-bezuinigen-op-de-universiteit-schrap-de-managers~b6da6252/
Meneer Nollen loopt over twee weken vast en zeker vooraan bij de protestmars?