Vrijheid is… jezelf kunnen zijn en kunnen uitblinken. Hoogleraar Halleh Ghorashi houdt een persoonlijk pleidooi voor meer diversiteit op de werkvloer.
“Toen ik als vluchteling uit Iran naar Nederland kwam, in de jaren tachtig, vroegen veel mensen mij of ik ook last had van een cultuurschok. Nee, die voelde ik niet, want ik was heel westers opgevoed en wist bijna meer van de westerse cultuur dan van mijn eigen. Maar ik kreeg wel een andere schok te verwerken.”
Aan het woord is Halleh Ghorashi, hoogleraar diversiteit en integratie. Ze spreekt op de lunchbijeenkomst in 3D vanwege Internationale Vrouwendag, georganiseerd door het Wo&Men-netwerk op de VU. Zo’n vijftig vrouwen en vijf mannen zitten met hun lunch op schoot te luisteren.
Ongeëmancipeerde feminist
“Ik was hier een vluchteling, iemand die hulp nodig had, iemand aan wie je verder niet zoveel hebt. En ik kwam uit een islamitisch land, dus ik kon niet geëmancipeerd genoeg zijn. Dat botste frontaal met hoe ik mezelf zag: in Iran was ik een activist en een feminist! Ik had geleerd hoe ik moest strijden tegen dictators, maar niet tegen mensen die het goed bedoelden.”
Het heersende idee van de “zielige vluchteling” druiste niet alleen in tegen haar vrijheid om zichzelf te zijn, maar ook tegen haar vrijheid om uit te blinken (“freedom to excel”). “Als je telkens maar weer hoort dat je niet goed genoeg bent, of dat je nog moet werken aan je taal, dan vergeet je op den duur waar je kracht ligt, wat je wel goed kan. Maar hoeveel cursussen ik ook doe, ik zal nooit een moedertaalspreker van het Nederlands worden.”
‘Als je telkens maar weer hoort dat je niet goed genoeg bent, vergeet je op den duur waar je kracht ligt’
Langere weg
Haar persoonlijke verhaal vervlecht ze met een pleidooi voor het aannemen van mensen met een vluchtelingen- of niet-westerse migratieachtergrond aan de VU. “We zien bij jongeren die tweede of derde generatie migranten zijn vaak wat ze níet hebben. Zo hoor ik vaak van studenten dat docenten tegen ze zeggen dat hun taal niet goed genoeg is om een diploma te krijgen.”
Ze vervolgt: “Maar wat we niet zien is dat ze vaak een langere weg hebben afgelegd om hier op de universiteit te komen. Ze zijn ambitieus. Ze hebben perfect leren jongleren tussen verschillende groepen. Ze zijn bruggenbouwers. We moeten onze notie van de standaard medewerker herzien: iemand die geen gat in z’n cv heeft en perfecte netwerken. We moeten kijken met een andere lens: naar talenten, niet naar tekortkomingen. Om te compenseren voor een gebrek aan een goed netwerk moeten we geloven in iemands talent.”
Gouden recept
Zelf schopte ze het tot hoogleraar door het geloof van mensen om haar heen. Eerst door opgenomen te worden in de groep bij de opleiding antropologie, daarna door de hoogleraar antropologie op de afdeling waar ze een aanstelling kreeg. “Hij hielp me in mezelf te geloven en te groeien. Het gouden recept om uit te blinken is de combinatie van hard werken en plezier hebben in wat je doet, maar vooral ook de steun om je de kant op te duwen waar je heen wilt.”
Het applaus houdt lang aan. “Hoe kunnen we leren kijken door die andere lens?” vraagt iemand in de zaal. “Door dingen die direct in je opkomen in twijfel te trekken, door twee keer te kijken, door even te wachten met reageren”, adviseert Ghorashi. In haar ideale wereld zit er in elke sollicitatiecommissie iemand die meekijkt wat er gebeurt en die de anderen wijst op hun onbewuste overtuigingen. “HR kan die rol op zich nemen.” Maar dan moet er wel meer geld naartoe.