Over tien jaar heeft Amsterdam misschien wel vijf of zes autonome universiteiten die in een netwerk samenwerken. Dat beeld schetste vertrekkend rector Frank van der Duyn Schouten bij zijn afscheidsrede tijdens de opening van het academische jaar.
“Het zou zomaar kunnen dat er anno 2025 in Amsterdam niet twee, ook niet één, maar vijf of zes universiteiten zijn. Autonoom bestuurde instellingen, ieder geconcentreerd op enkele samenhangende disciplinaire terreinen en onderling verenigd in een federatief verband”, zei hij.
Ontroerende eenvoud
De scheidende rector constateerde dat dit proces al in gang is gezet door de samenwerking tussen de VU en de UvA. “Robuuste clusters op bèta- en medisch terrein van Europese allure liggen daarmee in Amsterdam binnen handbereik. Door hun omvang en hun concentratie blijken deze samenwerkingsverbanden bij uitstek in staat te reageren op kansen en op voortdurend veranderende omstandigheden.”
Van der Duyn Schouten voorziet dat andere domeinen het voorbeeld van de medici en bèta’s zullen volgen. “Daarbij rijst als vanzelf de vraag wat de Amsterdamse kennisinstellingen zou moeten beletten om evenzo na te denken over een School of Economics, School of Humanities, Business School en School of Governance. De realisatie daarvan vereist wel een ingrijpende breuk met de traditionele manier waarop in Nederland de gammadisciplines onderling zijn verkaveld. Het komt mij echter voor dat het idee zelf van een ontroerende eenvoud is.”
Versterk opleidingscommissies
Hij ging daarnaast in op de onrust van de afgelopen jaren in de academische wereld. Als een van de oorzaken daarvan noemde hij de verwaarlozing van de aandacht voor het onderwijs. Volgens hem bestaat er ook voor dit probleem een oplossing van ‘’ontroerende eenvoud”, namelijk het versterken van de positie van opleidingscommissies.
“Het essentiële kenmerk van goede onderwijskwaliteit is immers dat op alle niveaus, maar zeker binnen iedere opleiding, een voortgaand, indringend en inhoudelijk gesprek plaatsvindt over wat we met ons onderwijs beogen.”
Levensbeschouwing
Volgens hem is voor de VU inmiddels duidelijk wat de hoofdlijn in het onderwijs hoort te zijn. “Onze taak is studenten op te leiden tot het dragen van verantwoordelijkheid in een maatschappij waarvan wij hooguit slechts de contouren ontwaren. We zullen dus allereerst studenten moeten leren omgaan met onzekerheid.’’
Academische vorming staat daarbij centraal. “Met wetenschap alleen redden ze het niet. Daarom achten we het essentieel voor de vorming van jongvolwassenen dat in ons onderwijs ook de vooronderstellingen ter sprake komen. Het gesprek over de relatie tussen wetenschap en bredere levensbeschouwing is voor de VU een essentieel onderdeel van academische vorming.”