De VU zou sociale veiligheid op de campus kunnen vergroten als zij al haar data bij elkaar legt om brandhaarden op te sporen, denkt ombudsman personeel Lies Poesiat. Sinds kort is er ook een speciaal meldpunt voor.
Leg de cijfers over werkbeleving, ongewenst gedrag, ziekteverzuim en personeelsverloop bij elkaar en je ziet op welke plekken op de VU-campus het fout gaat, zegt VU-ombudsman Lies Poesiat. “De afdeling Human Resource Management hééft al die gegevens. Voor zover ik weet, wordt daar nog geen of te weinig gebruik van gemaakt”, zei Poesiat bij de toelichting van het jaarverslag 2021.
Aan de VU heeft 11 procent van de medewerkers een of meerdere vormen van ongewenst gedrag meegemaakt, blijkt uit het recentste werkbelevingsonderzoek dat de VU heeft uitgevoerd in maart 2022. Er wordt veel gepest; medewerkers klagen over psychisch geweld, seksuele intimidatie en zelfs fysiek geweld. Het aantal klachten over discriminatie is fors toegenomen ten opzichte van eerdere jaren, van 1,9 procent in 2018 tot 3,6 procent in 2022. Het aantal gevallen van pesten en psychisch geweld is gestegen van 4,5 procent in 2018 naar 6,4 procent in 2022.
Uit het laatste werkbelevingsonderzoek van de VU blijkt dat er veel geklaagd wordt over ongewenst gedrag. Medewerkers klagen over pesten, psychisch geweld, discriminatie, seksuele intimidatie en soms zelfs fysiek geweld. “Ik begrijp dat de privacy van de medewerkers moet worden gerespecteerd, maar als het mag kom je veel te weten als je de gegevens bij elkaar legt”, zegt Poesiat. “Als er op een afdeling of dienst veel ziekteverzuim is, kan dat erop wijzen dat er iets aan de hand is, bijvoorbeeld dat de werkomgeving onveilig is. Hetzelfde geldt voor een groot personeelsverloop.”
Wanneer iemand ontslag neemt, zou er wat Poesiat betreft altijd een exitgesprek moeten plaatsvinden, waaruit duidelijk wordt hoe de medewerker zijn tijd aan de VU heeft beleefd en waarom hij weggaat. “Die gesprekken worden nu wel gevoerd, maar niet overal en niet structureel”, zegt Poesiat. “Dat komt ook door de werkdruk. En misschien vinden medewerkers het niet fijn om een exitgesprek te voeren met een bepaalde leidinggevende. Soms kijk ik dan of ze een gesprek kunnen voeren met iemand die niet direct betrokken is.”
Fight, flight or freeze
Als er sprake is van een onveilige werkomgeving ziet Poesiat drie soorten reacties. “Die staan bekend als fight, flight or freeze. Bij fight is er sprake van escalatie, dan gaat een werknemer bijvoorbeeld klagen. Bij flight gaat die op zoek naar een andere baan, bij freeze zie je veel werkgerelateerd ziekteverzuim.”
Als ombudsman personeel behandelt Poesiat vooral zaken die te maken hebben met procedures en regelgeving. “Bijvoorbeeld wanneer iemands taken door een leidinggevende worden veranderd en die persoon zich afvraagt of dat zomaar kan. Ik kan dan bemiddelen als onpartijdige derde.” Maar sinds juli 2021 heeft de ombudsman meer bevoegdheden bij sociale veiligheid.
‘Wanneer de zoveelste werknemer komt klagen, is er waarschijnlijk meer aan de hand.’
Poesiat: “Ik heb een signalerende functie en kan onderzoek doen als er ergens een patroon van ongewenst gedrag waarneembaar is. Wanneer namelijk de zoveelste werknemer komt klagen, is er waarschijnlijk meer aan de hand. En ik moet dat dan melden bij het college van bestuur. Dat kan gaan onderzoeken of er echt sprake is van een structureel probleem en wat er eventueel aan gedaan moet worden.”
Authentieke klachten
Vooralsnog heeft Poesiat wat het personeel betreft geen meldingen over ongewenst gedrag gedaan, terwijl uit het werkbelevingsonderzoek blijkt dat het niet overal op de VU even veilig is. “Ik zou willen dat medewerkers die er melding van maken in een enquête, dat ook bij de vertrouwenspersoon of bij mij doen, want zonder melding gebeurt er niks.” Toen Poesiat ook studentenombudsman was (voor studenten is er nu een aparte ombudsman, Pelin Zenginoglu) deed ze dergelijke meldingen wel.
“Wie iets meldt, wordt niet met naam en toenaam genoemd en dat is maar goed ook, anders zou niemand meer iets melden. Maar melders zijn niet anoniem, want ik weet wie ze zijn. Als professional onderzoek ik natuurlijk zorgvuldig of het om authentieke klachten gaat, dat er geen sprake is van een hetze tegen iemand. Daar zijn gesprekstechnieken voor.”
“Soms is het geen melding over ongewenst gedrag maar denk ik: iemand ervaart het wel als ongewenst. Bijvoorbeeld als medewerkers worden uitgenodigd voor een gesprek zonder dat ze weten waar het over gaat. Het is ook mijn taak om zulke dingen te signaleren.”
Meldpunt voor zorgwekkend gedrag
De afgelopen jaren is er door wet- en regelgeving een wildgroei aan loketten ontstaan voor verschillende soorten problemen. Daardoor is de hulp aan studenten en medewerkers erg versnipperd. “Er zijn nu aparte ombudsmannen voor studenten en medewerkers, meldpunten, vertrouwenspersonen en een klachtencommissie. Ik hoop dat dit ooit vereenvoudigd gaat worden en er een centraler orgaan komt.”
‘Ik zou willen dat medewerkers die ongewenst gedrag melden in een enquête dat ook bij de vertrouwenspersoon of ombudsman doen’
De VU heeft al een eerste stap gezet met de installatie van een speciaal expertteam sociale veiligheid om aan de wettelijke zorgplicht te voldoen. “Het team heeft een meldpunt [vu.nl/nl/over-de-vu/meer-over/sociale-veiligheid, red.] met twee regiehouders waar mensen zorgwekkend gedrag kunnen melden”, aldus Poesiat. “Dat kan grensoverschrijdend gedrag zijn, maar ook bijvoorbeeld vereenzaming als je die bij collega’s of medestudenten waarneemt, of suïcidaal gedrag, stalking of diefstal. Er is binnen dat team veel expertise aanwezig: het bestaat uit zo’n 20 VU-functionarissen, die de regiehouders adviseren waardoor die er adequaat op kunnen reageren.”
Het is een idee van beveiligingschef Rob Pel, gebaseerd op een dergelijk project in het buitenland, zegt Poesiat. “Andere Nederlandse universiteiten zouden het voorbeeld van de VU kunnen volgen.”